Aleksander Kwiatkowski

One obie już to przerabiały. Cwierć wieku temu ta sama aktorka zagrała pod kierunkiem tej samej reżyserki w filmowej biografii Róży Luksemburg. Dziś gra ona Hannę Arendt, filozofa i pisarkę. Film koncentruje się na jej udziale w procesie Adolfa Eichmanna w Jerozolimie w r. 1960, który relacjonowała na łamach New Yorkera, a swoje teksty opublikowała później w książce „Eichmann w Jerozolimie” (wyd. polskie Kraków 1987 Znak). Wzbudziły one kontrowersje, bowiem – a wynika to również wyraźnie z filmu – filozof potraktowała materię procesu w sposób analityczno-abstracyjny, doszukując się w sylwetce oskarżonego przeciętnego urzędnika wypełniającego rozkazy z racji przysięgi wierności złożonej Führerowi. I doszła do słynnego i kontrowersyjnego sformułowania o banalności zła. W dodatku – badając historię Holocaustu – Arendt uznała, że żydowska elita działająca w lokalnych Judenratach w istocie rzeczy współpracowała z Hitlerem, ułatwiając mu eksterminację. Szczególnie te ostatnie konstatacje wywołały protesty, bowiem postawę profesor Arendt uznano za zero empatii wobec ofiar i ocalałych zaś gros zainteresowania wobec psychologii zbrodniarza. Wszystko to przeżywamy na nowo w dramacie filmowym, ukazującym także wieloletnią zależność Hanny Arendt od swego profesora, Martina Heideggera, później skompromitowanego poparciem dla reżimu hitlerowskiego. Nie wiadomo tylko czy słowiańska uroda Barbary Sukowej najlepiej odpowiada aparycji Arendt, no ale w końcu te same zastrzeżenia występowały już przy jej portrecie Róży Luksemburg. W filmie udatnie połączono auntentyczne zdjęcia dokumentalne z procesu Eichmanna z rekonstrukcją fabularną.

Aleksander Kwiatkowski

HANNAH ARENDT reż. Margarethe von Trotta , dystr. Folkets bio