Przy okazji uroczystych obrad Knesetu w Polsce jak również obchodzonej 25 stycznia, 65 rocznicy pierwszych w Izraelu wyborów do parlamentu, przywołuje się w pamięci postać wybitnego męża stanu, pierwszego premiera niepodległego państwa Izrael, Dawida Ben Guriona. Dawid Ben Gurion (ur. w Płońsku), oficjalnie zatwierdzony przez  pierwszy Kneset na premiera 17 maja 1949 roku¹, pełnił swój urząd przez 13 lat, nieprzerwanie od 1948 do 1954  oraz od 1955 do 1962 roku. Na przestrzeni historii trudno o ludzi którzy całe życie, mimo wielu przeciwności losu, podporządkowali lub podporządkowaliby idei tworzenia i wzmacniania państwa – domu dla wielomilionowego narodu rozproszonego po całym świecie. Nie bez powodu Dawid Ben Gurion  jest zestawiany, obok Winstona Churchilla i Charlesa de Gaulla, jako najwybitniejszy przywódca państwa funkcjonującego w XX wieku. Dawid Ben Gurion urodził się jako Dawid Grün 16 października 1886 r. w typowym polskim sztetlcie. Wraz z grupą młodzieży z Płońska przybył do Jafy 7 września 1906r., następnie osiedlił się w Petach Tikwie by tam dołączyć do pionierów z drugiej aliji. Młody Ben Gurion nie miał żadnego doświadczenia w pracy na roli. Po dwóch tygodniach zachorował na malarie do tego stopnia, że lekarz  który go badał na szczęście bezskutecznie zasugerował, iż mógłby się zastanowić nad powrotem do domu. Dawid Ben Gurion od początku był przekonany, że jiszuw potrzebuje kogoś kto reprezentowałby go na szczeblu decydentów politycznych. Takiej okazji upatrywał w parlamencie tureckim, po rewolucji młodoturków z 1908r. We wrześniu 1910r. Dawid zostaje mianowany redaktorem „Ha-Achdut”, organu Poalej Syjon, syjonistycznej Partii Robotniczej, co m.in. oznaczało że będzie mieszkał i pracował w Jerozolimie. Pisząc artykuły w „Ha-Achdut” wystąpił po raz pierwszy pod pseudonimem „Ben Gurion”, którym wkrótce zaczął się posługiwać jako nazwiskiem. W 1912r. po wcześniejszej nauce języka tureckiego w Salonikach, Ben Gurion przenosi się do Konstantynopola, gdzie wraz z Icchakiem Ben Cwim i Israelem Szochatem podejmuje się studiów prawniczych. Wybuch I wojny bałkańskiej w październiku 1912r. na pół roku przerywa studia Ben Guriona. W sierpniu 1914r. informacja o wybuchu I wojny światowej zastaje Ben Guriona i Ben Cwim po egzaminach końcowych, na statku płynącym do Palestyny. Kiedy dotarli do Palestyny, jiszuw znajdował się w totalnej  rozterce. Przywódcy syjonistyczni za granicą, rozproszeni wśród walczących państw i szukający najkorzystniejszych dla ich ruchów sojuszników. Ben Gurion i Ben Cwi pozostali wierni Osmanom. To im jednak nie pomogło, rząd turecki podejrzliwe traktował wszystkich syjonistów. W końcu Ben Gurion i Ben Cwi znaleźli się w więzieniu w Jerozolimie skąd zostali deportowani do Aleksandrii. Po uwolnieniu z więzienia Ben Gurion w 1915r. wypływa do Nowego Jorku. Rozczarowany polityką turecką, po ogłoszeniu Deklaracji Balfoura⁵ w listopadzie 1917 r. Ben Gurion opowiedział się za utworzeniem Legionu Żydowskiego armii brytyjskiej. Następnie wstąpił do niego i udał się do Kanady, by ślubować wierność Koronie Brytyjskiej i zacząć szkolenie wojskowe. Wraz z Legionem Żydowskim Ben Gurion przybywa do Palestyny w grudniu 1918r. Po zamieszkach wznieconych przez Arabów w Palestynie z 1921 i późniejszym zawieszeniu imigracji do Palestyny przez Brytyjczyków, Ben Gurion rzucił się w wir pracy nad tworzeniem nowej, ponadpartyjnej organizacji związkowej – Histadrutu. Od początku zakładano, że Histadrut będzie zarówno federacją związków zawodowych, jak i instytucją zawiadującą przedsiębiorstwami rolnymi, przemysłowymi i handlowymi. Ben Gurion został sekretarzem generalnym tej organizacji i piastował to stanowisko do 1935r. Czwarta alija, jak nazwano kolejną falę imigracji, przyniosła nowe ożywienie gospodarcze w budownictwie, rzemiośle, handlu i biznesie. Kawiarnie, herbaciarnie, modnie ubrani kobiety i mężczyźni tańcujący prosto z salonów i ulic Warszawy i Bukaresztu, pojawili się na zalanych słońcem bulwarach Tel Awiwu – ku oburzeniu ubranych w khaki robotników pionierów, których bohaterem był Ben Gurion. Wielu nowo przybyłych poddało się i wyjechało. „Klasa średnia zjawiła się tu i zawiodła – pisał Ben Gurion  – Musiało ją spotkać niepowodzenie, ponieważ chciała żyć w Palestynie z tego samego, z czego Żydzi utrzymywali się w diasporze. Nie rozumiała, że Palestyna to nie Polska”. W sierpniu 1929 w Jerozolimie doszło do aktów przemocy wywołanych przez Arabów, które rozprzestrzeniły się na Hebron i Palestynę zachodnią. Ogółem w różnych miejscach w kraju zginęło ponad stu trzydziestu Żydów. W następstwie, brytyjska komisja śledcza zaleciła ograniczenie żydowskiej imigracji i nabywania ziem przez Żydów. W październiku 1930r. brytyjski minister kolonii lord Passfield opublikował Białą Księgę zawierającą te zalecenia. Powyższe wydarzenia Ben Gurion wykorzystał aby wprowadzić w życie plan, jakim było w pierwszym etapie utworzenie organizacji syjonistycznej złożonej wyłącznie z socjalistów, która konkurowałaby ze Światową Organizacją Syjonistyczną, następnie opanowanie Światowej Organizacji Syjonistycznej przez syjonistów socjalistów. Ben Gurion we wrześniu 1930r. w Berlinie, zwołuje Pierwszy Światowy kongres Laburzystów Palestyny będący odrębnym socjalistycznym ruchem syjonistycznym aby następnie, już w lipcu 1931r. przed VII Kongresem Syjonistycznym w Bazylei, partia Ben Guriona założona w styczniu 1930r. pn. Mapai, okazała się największym stronnictwem w Światowej Organizacji Syjonistycznej, posiadając dwadzieścia dziewięć procent delegatów. W lipcowych wyborach z 1933r. na VIII Kongres Syjonistyczny, syjoniści socjaliści Ben Guriona powiększyli swoją przewagę nad Partią Rewizjonistów do blisko czterdziestu pięciu procent. Podczas VIII Kongresu Syjonistycznego odbywającego się w 1933r. w Pradze, Ben Gurion zostaje wybrany do egzekutywy⁶ Światowej Organizacji Syjonistycznej. Dodatkowo w roku 1935r. Ben Gurion zostaje przewodniczącym Komitetu Wykonawczego Agencji Żydowskiej. Funkcję tą sprawował do 1948r. W kwietniu 1936r. Arabowie rozpoczęli, jak to sami określali, „rewoltę” przeciw Brytyjczykom, która trwała z przerwami przez trzy lata. Skierowana była  jednak przeciw Żydom. Akty przemocy ze strony Arabów miały przede wszystkim zmusić Brytyjczyków do powstrzymania żydowskiej imigracji. I tak się stało.7 sierpnia 1936 Wielka Brytania powołała królewską komisję śledczą pod przewodnictwem lorda Peela do zbadania przyczyn rewolty arabskiej. Plan komisji Peela zaleca, w lipcu 1937r. podział Palestyny; niespełna jedna czwarta zachodniej Palestyny miała trafić w ręce żydowskie, Arabom przypadała większość pozostałego terytorium, a Brytyjczycy zatrzymaliby sporne rejony pod swoim „prorektoratem”. Państwo żydowskie obejmowałoby Galileę, dolinę Jezreel i równinę nadbrzeżną. Kwestia przyjęcia tych warunków wywołała konflikty wśród ugrupowań syjonistycznych. Czy to z powodu wahań syjonistów, czy też kategorycznego odrzucenia planu przez przywódców arabskich Brytyjczycy wycofali się z własnej propozycji podziału i nałożyli drastyczne ograniczenia na imigrację żydowską. Miesięczną kwotę zmniejszono do jednego tysiąca. Następnie, w maju 1939r., Brytyjczycy przyjmują nową Białą Księgę. Ich „perfidny plan”, jak go określił Ben Gurion, przewidywał, że w ciągu następnych pięciu lat do Palestyny wjedzie zaledwie siedemdziesiąt pięć tysięcy żydowskich imigrantów. Później imigracja będzie uzależniona od zgody Arabów. Żydom nie wolno będzie kupować ziemi na dziewięćdziesięciu pięciu procentach terytorium kraju. „W cieniu Białej Księgi”,  w sierpniu 1939r. w Genewie, odbył się XXI Kongres Syjonistyczny. Kiedy Ben Gurion był w drodze do kraju, Niemcy napadły na Polskę. Ukuł slogan, który wszedł do kronik żydowskiej historii: „Musimy pomagać Brytyjczykom w wysiłku wojennym, jak gdyby nie było Białej Księgi, i sprzeciwiać się Białej Księdze, jak gdyby nie było wojny”. Po podróżach Ben Guriona do Wielkiej Brytanii i Ameryki, których celem było wspólne, z pozostałymi liderami ruchów syjonistycznych, wypracowywanie stanowiska mające na celu anulowanie zapisów Białej Księgi. W maju 1942 w hotelu Biltmore na Manhattanie zebrała się konferencja syjonistyczna, która przyjęła, dzięki bezpośrednim naciskom Ben Guriona, Program Biltmore. Program ten następnie zatwierdzony jako oficjalna linia polityczna ruchu syjonistycznego, oznaczał dlań perspektywę wyrwania się po wojnie spod brytyjskiej kurateli i podjęcie starań o natychmiastowe sprowadzenie do Palestyny do dwóch milionów uchodźców z Europy oraz deklarację państwowości. Sprawy imigracji żydowskiej oraz utworzeniem w Palestynie żydowskiej wspólnoty narodowej (commonwealth) zostały powierzone Agencji Żydowskiej. Dla Ben Guriona oznaczało to proklamowanie państwa zaraz po wojnie. Niektórzy oponenci niesłusznie oskarżali Ben Guriona o to, że za mało zrobił aby przeciwdziałać trwającej w okupowanej przez nazistów Europie rzezi. 1 października 1945r. Ben Gurion przebywający w Paryżu wydał Haganie⁷ rozkaz podjęcia zbrojnego powstania. Przyczyną rozkazu była polityka Wielkiej Brytanii wobec Palestyny, oparta zapisach przedwojennej Białej Księgi. 1 listopada 1945r. nowo powstały Hebrajski Ruch Oporu, skupiający Haganę oraz dwie dysydenckie grupy; Ecel i Lechi, podejmują wspólną akcję wysadzenia torów kolejowych w Palestynie i niszczenia łodzi brytyjskiej straży przybrzeżnej w porcie Jafa. W Palestynie nasiliły się gwałtowne wystąpienia, a Brytyjczycy reagowali coraz ostrzej, wprowadzając drakońskie przepisy o stanie wyjątkowym. Zapadały wyroki śmierci za udział w podziemiu. W marcu 1946r. Anglo – Amerykańska Komisja Śledcza wysłuchała zeznań wszystkich stron. Podczas jej pobytu w Palestynie Hebrajski Ruch Oporu zawiesił działania. Anglo – Amerykańska komisja śledcza 1 maja 1946r.opublikowała zalecenia, w których zaapelowała o anulowanie postanowień Białej Księgi ograniczających zakup ziemi oraz wezwała do jak najszybszego wpuszczenia do Palestyny stu tysięcy uchodźców. Rząd Brytyjski oznajmił, że nie może przyjąć zaleceń i nadal realizował politykę Białej Księgi, co spotkało się z gwałtownym oporem. 16 czerwca 1946r. Hebrajski Ruch Oporu wysadził w powietrze mosty łączące Palestynę z sąsiednimi krajami, Brytyjczycy odpowiedzieli operacją nazwaną „Czarną Sobotą”: siedemnaście tysięcy żołnierzy dokonało nalotu na żydowskie miasta i wsie w całym kraju, aresztując tysiące ludzi podejrzanych o udział w ruchu oporu. Autorytet Ben Guriona został osłabiony kiedy, wchodzący w skład Hebrajskiego Ruchu Oporu Ecel wysadził w powietrze skrzydło Hotelu King David w Jerozolimie. W zamachu zginęło dziewięćdziesiąt osób, w tym Brytyjczycy, Arabowie i Żydzi. Tymczasem w gabinetach świata znów ożyła idea podziały Palestyny na dwa państwa, której Ben Gurion był przychylny. Podczas XXII Kongresu Syjonistycznego w Bazylei w grudniu 1946r. Ben Gurion przedstawił stanowisko, w którym dopuścił podział Palestyny w zamian za natychmiastową niepodległość. Stanowisko to nie zyskało aprobaty przewodniczącego Światowej Organizacji Syjonistycznej, późniejszego prezydenta państwa Izrael Chaima Weizmana, z którym od dłuższego czasu Ben Gurion rywalizował i który to został zdymisjonowany z funkcji przewodniczącego Światowej Organizacji Syjonistycznej podczas trwania Kongresu. 29 listopada 1947r. Zgromadzenie Ogólne ONZ, większością dwóch trzecich głosów, przegłosowuje podział Palestyny. Mapa nakreślona przez ONZ nie była tak restrykcyjna jak propozycja podziału z 1937r. Państwo żydowskie miało obejmować wschodnią Galileę, równinę nadbrzeżną i większość Negewu, razem pięćdziesiąt sześć procent terytorium Palestyny. Mandat brytyjski miał się zakończyć 15 maja 1948r. Nazajutrz po głosowaniu w arabskich atakach zginęło siedmiu Żydów a kilkudziesięciu został rannych. Po południu w piątek 14 maja 1948 r., przed rozpoczęciem szabatu, zebrało się na uroczystą sesję Zgromadzenie Narodowe (parlament jiszuwu). Odbyło się to w Muzeum Tel Awiwu przy bulwarze Rothschilda. Delegaci i setki zaproszonych dygnitarzy z zapartym tchem słuchali Ben Guriona, odczytującego proklamację: „Ziemia izraelska stanowi kolebkę Narodu Żydowskiego” – zaczął znanym wszystkim zachrypniętym głosem. Deklaracja przypominała dziesięciolecia osadnictwa w Palestynie, dyplomację syjonistyczną, Deklarację Balfoura, mandat i Holokaust. Odniosła się do „uznania przez Organizację Narodów Zjednoczonych prawa Narodu Żydowskiego do utworzenia swojego Państwa” i potwierdziła, że jest ono „naturalnym prawem Narodu Żydowskiego do tego, aby tak jak inne narody być panem swojego losu we własnym suwerennym Państwie”. Potem rabin Jehuda Lejba Fiszman odmówił modlitwę Sze-hechejanu, tradycyjne błogosławieństwo nowego lub uroczystego przedsięwzięcia. Ben Gurion następnie odczytał uchwałę Rządu Tymczasowego „zgodnie z Deklaracją Niepodległości”. Postanowienia Białej Księgi „zostają niniejszym uznane za nieważne.[…] Przepisy z 1940 roku dotyczące transferu ziemi zostają zniesione z mocą wsteczną”. Po trzydziestu siedmiu minutach od wejścia do sali nowy premier nowego państwa stuknął młotkiem i oznajmił: „Państwo Izrael powstało. Ogłaszam koniec sesji”. Cały kraj ogarnęła radość, wszyscy świętowali. Stany Zjednoczone, ZSRR i inne kluczowe kraje uznają nowe państwo żydowskie. Izrael od razu zostaje napadnięty przez armie Egiptu, Transjordanii, Iraku, Syrii i Libanu…. Przy pisaniu powyższego artykułu korzystałem z fragmentów książki autorstwa Szimona Peresa i Davida Landau pt. „Ben Gurion Żywot polityczny”, wydanej w 2013 r. w Wołowcu przez Wydawnictwo Czarne. Artykuł zawiera część biografii Dawida Ben Guriona od Jego pierwszej styczności z Erec Israel, do proklamacji niepodległości przez państwo Izrael w 1948 roku. Książkę pt. „Ben Gurion Żywot polityczny” gorąco polecam osobom zainteresowanym poznaniem m.in.; pełnej i szczegółowej biografii Dawida Ben Guriona, nieodłącznie połączonej z historią państwa Izrael i z historią syjonizmu.