Wprowadzenie

Poniższa analiza jest pierwszą z serii, w której omówimy irańską umowę nuklearną i dokonamy analizy Wspólnego Kompleksowego Planu Działania (dalej zwanego Wspólnym Planem) z perspektywy amerykańskiej. Skupi się na Wspólnym Planie jako dokumencie prawnym. Jako odnośnik użyjemy Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ (UNSCR) 2231, która zatwierdziła Wspólny Plan. Nie będziemy omawiać możliwych implikacji na przyszłość, ani nie będzie to ogólną oceną Wspólnego Planu.

Należy podkreślić, że wbrew temu, jak jest postrzegany, Wspólny Plan nie jest dwustronnym ani wielostronnym kontraktem między Stanami Zjednoczonymi i/lub Europą a Iranem. Nic nie zostało podpisane i nic nie jest prawnie wiążące dla żadnej ze stron. Jest to zestaw porozumień, który został wysłany do trzeciej strony, Rady Bezpieczeństwa ONZ (UNSC), do zatwierdzenia. Takie rozwiązanie jest wynikiem uporu Iranu, by nie podpisać żadnego dwustronnego lub wielostronnego kontraktu.

Postanowienia Wspólnego Planu nie dopuszczają do przyszłych inspekcji obiektów militarnych

Postanowienia tego porozumienia można interpretować jako niedopuszczające do inspekcji obiektów militarnych, nie zaś umożliwiające inspekcję. Postanowienia o inspekcji przez MAEA tworzą dwie kategorie:

1. Pierwsza kategoria ustala, że inspektorzy mogą poprosić o wejście na teren obiektu, który jest podejrzany o przechowywanie materiału nuklearnego. Następnie jest proces, przez który MAEA musi przejść, aby uzyskać dostęp do obiektu, który obejmuje wymianę próśb i wyjaśnień z Iranem. Jeśli nie można dojść do porozumienia, Wspólna Komisja, składająca się z E3/EU+3 i Iran może zdecydować o właściwym sposobie rozwiązania problemu w ciągu 7 dni na zasadzie 5 głosów spośród 8 członków, a Iran musi wprowadzić w życie tę decyzję w ciągu 3 dni.

2. Druga kategoria rozróżnia między obiektami militarnymi a innymi obiektami, do których MAEA może żądać dostępu, przez sformułowanie: “… takie żądanie [dostępu] nie będzie skierowane na ingerencję w irańskie działania militarne ani inne działania związane z bezpieczeństwem narodowym”. To postanowienie skutecznie wyklucza a priori obiekty, o których Iran może twierdzić, że MAEA ingeruje w jego działania militarne lub [związane z] bezpieczeństwem narodowym. Dlatego proces opisany w pierwszej kategorii, który zmusiłby Iran do poddania się inspekcji pod koniec 24 dniowego okresu, nie ma tu zastosowania

3. Postanowienia Wspólnego Planu stanowią także, że MAEA będzie musiała “udostępnić wszystkie istotne informacje wyjaśniając, dlaczego chce dostępu do obiektu. To postanowienie może służyć jako podstawa opóźnienia i utrudniania dostępu przez Iran, twierdzący, że potrzebuje ujawnienia źródeł informacji, jak to robił w przeszłości.

Czas trwania sankcji może być krótszy niż 8 lat, zależnie od raportu dyrektora generalnego MAEA

Wspólny Plan ustanawia opcję wcześniejszego dnia zakończenia okresu przejściowego niż określony okres 8 lat przez stwierdzenie, że “Dzień Zakończenia [okresu przejściowego] nastąpi 8 lat od Dnia Przyjęcia [Planu] lub po raporcie Dyrektora Generalnego MAEA do Zarządu MAEA i równocześnie do Rady Bezpieczeństwa ONZ, stwierdzającego, że MAEA doszła do ogólnego wniosku, iż cały materiał nuklearny w Iranie pozostaje w aktywnościach pokojowych, którekolwiek przypada wcześniej”Nie ma ograniczenia czasowego dotyczącego tego, w którym roku Dyrektor Generalny MAEA może dostarczyć taki raport.

Ponowne narzucenie sankcji zależy od Rady Bezpieczeństwa

Rada Bezpieczeństwa przyjęła UNSCR 2231 dnia 20 lipca 2015 r. Artykuły 11 i 12 rezolucji przewidują, że w wypadku niewykonywania postanowień Wspólnego Planu przez Iran możliwe będzie ponowne narzucenie sankcji. Ostatnie zdanie jednak Artykułu 12 przewiduje furtkę, która pozwala na niezastosowanie sankcji: „… chyba że Rada Bezpieczeństwa zadecyduje inaczej”

Nagromadzenie naturalnego uranu jest dozwolone do obecnej ilości wzbogaconego uranu

Postanowienia Wspólnego Planu stanowią, że Iran będzie musiał pozbyć się 10 ton nisko wzbogaconego uranu albo przez przetransportowanie go do Rosji, albo sprzedaż na wolnym rynku. Stanowią także, że ilość wzbogaconego uranu, jaki wolno Iranowi posiadać, nie może przekroczyć 300 kilogramów przez 15 lat. Choć postanowienia są zaprojektowane do inspekcji instalacji irańskich wydobywania uranu, linii zaopatrzenia i ilości wzbogaconego uranu, jaki posiada, pozwala to Iranowi na handlowanie wzbogaconym uranem do ilości równych uranowi naturalnemu przez 15 lat. Po granicy 15 lat ten uran może zostać wzbogacony do wyższych poziomów, włącznie z poziomami [potrzebnymi do budowy] broni nuklearnej.

Dochodzenie w sprawie PMD [możliwego wymiaru militarnego]: od Iranu wymaga się jedynie pomocy w procesie dochodzeniowym, wyniki dochodzenia nie wpływają na realizację Wspólnego Planu

Postanowienia Wspólnego Planu wymagają jedynie, by Iran współpracował z MAEA w procesie weryfikacji Możliwego Wymiaru Militarnego (PMD), aby rozpoczął się proces znoszenia sankcji. Są obojętne wobec wyników, tj. nie ma w nich wzmianki o tym, co zdarzyłoby się, gdyby w procesie weryfikacji odkryto, że Iran poprzednio próbował zbudować broń nuklearną

Śledztwo w sprawie Parchin jest utajnione

Zgodnie z Wspólnym Planem kwestia Parchin została utajniona. Parchin jest przykładem podejrzanej działalności dotyczącej broni nuklearnej, jak miała miejsce w bazie wojskowej. Nie ujawnianie szczegółów tej sprawy ukrywa próbę Iranu zbudowania opcji militarnej – wbrew wielokrotnym zaprzeczeniom takiemu oskarżeniu

Arak pozostaje instalacją na ciężką wodę, autoryzowaną do eksportu ciężkiej wody

W Araku znajduje się instalacja produkująca ciężką wodę oraz reaktor na ciężką wodę. Mimo niejasnego języka w sprawie stanu reaktora po zatwierdzeniu Wspólnego Planu (tj. Iran “przeprojektuje” reaktor, który zostanie “zmodernizowany”)]będzie nadal działał częściowo na ciężką wodę. W dodatku „Każdy nadwyżka ciężkiej wody będzie dostępna do eksportu na rynek międzynarodowy”

Przesłuchiwanie naukowców wojskowych wykluczone z Wspólnego Planu

Zachodnie żądanie podczas negocjacji, by Iran pozwolił na przeprowadzenie wywiadów z irańskimi naukowcami jądrowymi, zostało całkowicie wykluczone z Wspólnego Planu.

*Y. Carmon jest prezesem i założycielem MEMRI; A. Braunstein jest pracownikiem badawczym w MEMRI; A. Savyon jest dyrektorką MEMRI Iranian Media Project.

http://www2.memri.org/bin/polish/articles.cgi?Page=archives&Area=ia&ID=IA117715