:
Jak ma się zachować Żyd, który będąc w gościnie u nie-Żydów zaproszony jest na jakiś poczęstunek? Każdy poczęstunek u nie-Żyda może wiązać się z brakiem koszerności. Czy ma się zachować według zasady Pawłowej, że u Żyda jestem Żydem, u Greka Grekiem?

odpowiedź :
Nie, bo jaki sens miałoby przestrzeganie zasad judaizmu tylko we własnym domu?
Natomiast istnieją w praktyce różne stopnie przestrzegania koszerności i jest indywidualnym wyborem – w zależności od wielu uwarunkowań -jakiego z nich będzie się przestrzegać. Jednym z uwarunkowań może być na przykład to, z którym nurtem judaizmu jest się związanym. Innym -odpowiedź na pytanie, które z ograniczeń mają poważniejszy wymiar etyczny.

Trzeba pamiętać, że prawo religijne za jeden z podstawowych celów stawiało sobie zapobieganie utraty tożsamości przez Żydów i właśnie szczegółowe przepisy dotyczące diety miały zapobiegać kontaktom Żydów z nie-Żydami. Stąd halachiczne ograniczenia dotyczące nie tylko składników potraw i sposobu ich przyrządzania, ale także tego, kto (Żyd, czy nie-Żyd) przygotowuje potrawę.

Ale o tym za chwilę.

Ponieważ halachiczne zasady strzeżone są przez judaizm ortodoksyjny, informacje – które podajemy poniżej – dotyczą w praktyce przede wszystkim tych osób, które zaliczają się do tego nurtu judaizmu.

Oczywiste jest, że w czasie poczęstunku, o którym Pan pisze, nie można jeść potraw przyrządzonych z zakazanych gatunków zwierząt (np. pieczeń wieprzowa lub sałatka z krewetkami). Także trudno dostrzeć sens w jedzeniu krwawego befsztyku przez kogoś, kto uważa się za religijnego Żyda. Podobnie wygląda sprawa z mieszaniem produktów mlecznych z mięsnymi.

Bardziej skomplikowana jest sprawa koszerności naczyń, w których przygotowywane są potrawy. Według zasad halachy każda potrawa, podana – w niekoszernym domu lub niekoszernej restauracji – jako gorąca, w naczyniu niekoszernym (tzn. takim, w którym wcześniej było używane do niekoszernego mięsa, drobiu lub ryb, albo w którym podawano potrawy i mleczne i mięsne) – nie jest koszerna.
Jednak jeśli jest ona zimna, to koszerna potrawa podana w naczyniu niekoszernym nadaje się do jedzenia, bo nie jest skażona przez zakazane substancje.

Czyli pierwszy wniosek: jeżeli chce się przestrzegać zasad halachicznych, to należy – w opisywanej przez Pana sytuacji – nie jeść potraw gorących (gotowanych, pieczonych, grilowanych).

Istnieje również prawo zakazujące potraw gotowanych przez nie-Żyda (biszul akum lub biszul nochri) i jedzenie chleba upieczonego przez nie-Żyda (pat akum). Dotyczy to jednak tylko niektórych potraw i nie każdego chleba. Zaliczają się do nich potrawy gotowane na ogniu, albo z użyciem energii elektrycznej. Natomiast chleb, którego jeśc nie wolno, to ten, który upieczony jest w domu, a nie chleb z ogólnie dostępnej piekarni (pat palter).

Oba zakazy są rabiniczne, nie pochodza z Tory i ich celem bylo zapobieganie małżeństwom z osobami z poza kręgu judaizmu i kultury żydowskiej. Wspólne gotowanie, czy bycie częstowanym, zapraszanym do wspólnego jedzenia – stanowiło niebezpieczeństwo powstawania miłej atmosfery, która mogła prowadzić do małżeństwa („przez żołądek do serca”)

Po pierwsze więc: gotowanie bishul akum to duszenie, smażenie, pieczenie, opiekanie na rożnie i pokrewne metody. Potrawy (w tym mięso) marynowane, solone, wędzone – nie podlegają restrykcji.

Po drugie: istnieją dość istotne wyjątki.

Nie podlegają zakazowi potrawy, w których gotowaniu w jakikolwiek sposób uczestniczył Żyd („jakikolwiek sposób” oznacza na przykład – według niektórych interpretatorów – już zapalenie gazu w piekarniku).

Zakaz nie obejmuje tych produktów i przyrządzonych z nich potraw, nawet jeśli gotowane przez nie-Żyda, które są również powszechnie jedzone w stanie surowym: a więc na przykład marchew nie podlega ograniczeniu (je się ją przecież także surową), a ziemniaki – tak (nie je się ich surowych). Ogólnie: wszystkie warzywa, które je się na surowo, moga być również jedzone gotowane, duszone, smażone itd.

Nie podlegają także zakazowi te produkty, których większość masy stanowi woda (piwo, herbata, kawa, soki itd).

Nie są także zakazane te potrawy , które „nie kwalifikują się na królewski stół” . To określenie należy rozumieć metaforycznie: chodzi o to, że nie są zabronione potrawy proste, codzienne (stąd nawet niektórzy rabini argumentują, że ziemniaki są jednak dozwolone, bo „jaki król jadały ziemniaki?!”).

Poza zakazem znajdują się również potrawy, które może nawet mogłyby pojawić się na „królewskim stole” (szulchan melachim), ale są przyrządzone w sposób niewyrafinowany.

Ponadto nie podlegają żadnym ograniczeniom potrawy podgrzewane w mikrofalówkach, i te, które nie są jedzone podczas głównych posiłków (czyli wszystkie batoniki, czipsy itd)

Podsumowując: do kategorii biszul akum nie należą:

• potrawy gotowane na ogniu lub przy użyciu elektryczności, ale które nadają się do jedzenia w stanie surowym
• potrawy, które nie kwalifikują się do jedzenia podczas uroczystego obiadu
• potrawy, które nie spełniają żadnego z powyższych warunków , ale w których przygotowaniu w jakiś sposób uczestniczył Żyd

W praktyce chodzi o więc o mięso i makarony (jakkolwiek powstaje pytanie, czy makaron jest potrawą „królewskiego stołu”?). Potrawy z ryb nie są obecnie oceniane jednoznacznie, bo przecież ryby jada się też w stanie surowym (coraz bardziej popularne japońskie sushi).

Reguły te zostały sformułowane wówczas, gdy Żydzi stanowili społeczności narażone na wpływy zewnętrzne i asymilację. Miały one stanowić ochronę przed tymi procesami, w imię przetrwania żydowskich wartości. To przetrwanie osiągane było przez izolację, przez zamknięcie się na obcy świat.

Obecnie są one przestrzegane na znaczącą skalę przez – jak już wspomnieliśmy – środowiska ortodoksyjne.

Tak wygląda – w skrócie – pogląd prawa religijnego na przedstawiony przez Pana problem.

Uznanie, w jakim stopniu i w jaki sposób – w konkretnych sytuacjach – reguły te powinny być w praktyce realizowane, jest już decyzją podejmowaną według własnej, osobistej oceny.

Przyslal Bernard Stary