MARIAN MARZYŃSKI

Andrzej Wajda poja­wił się w moim życiu we wcze­snych latach 60., gdy zapro­si­łem go jako jurora do pro­gramu tele­wi­zyj­nego „Wszy­scy jeste­śmy sędziami”. Przez następne dekady, gdy przy­jeż­dża­łem z emi­gra­cji fil­mo­wać kolejne etapy pol­skiego wyzwa­la­nia się od gom­bro­wi­czow­skiej formy – kie­ro­wa­łem na niego kamerę, bo był dla mnie papier­kiem lak­mu­so­wym tego pro­cesu.

Żeby narzu­cić się innym, arty­sta musi być sztuczny, pisał Gom­bro­wicz. Sztucz­ność Wajdy pole­gała na pro­wo­ko­wa­niu Pola­ków do reflek­sji na temat zakła­ma­nej histo­rii kraju, którą lan­so­wała pro­pa­ganda. Była to misja, która nor­mal­nie należy do arty­stów słowa, w fil­mie, z natury reali­stycz­nym – ryzy­kowna. Ale Andrzej został naro­do­wym wiesz­czem i takim odszedł.

Poza jed­nym, nie wiel­bi­łem jego fil­mów, prze­szka­dzała mi ich histo­rycz­ność, kostiumy, sztucz­ność akto­rów, któ­rzy po jego śmierci mówią, ze ich kochał. Pew­nie tak, ale była to miłość nie­szczę­śliwa, bo zda­wał sobie sprawę, że odtwa­rza­jąc histo­rię rzadko uda­wało mu się two­rzyć żywe posta­cie. Powie­dział mi kie­dyś: w Pol­sce nie ma sce­na­riu­szy. Jego talent fil­mowy naj­le­piej obja­wiał się w sce­nach, w któ­rych nie było pierw­szo­pla­no­wych akto­rów.

Wyjąt­kiem był „Popiół i dia­ment”, kwin­te­sen­cja rodzą­cej się powo­jen­nej Pol­ski, utwór bez­błędny, o przej­rzy­stej dra­ma­tur­gii, grany „z krwi i kości”, obja­wie­nie talentu Wajdy, potem cza­sem gubio­nego w walce z cen­zurą, gdy sce­na­rzy­stom nie star­czało odwagi i talentu.

Wajda wie­rzył w swoją misję uzdro­wie­nia ota­cza­ją­cego go świata. Był jesz­cze więk­szym czło­wie­kiem niż fil­mow­cem.

http://studioopinii.pl/marian-marzynski-popiol-i-diament/