„STRAJK!” – 76 LAT TEMU HOLENDRZY ZAPROTESTOWALI PRZECIWKO DEPORTACJI ŻYDÓW DO OBOZÓW KONCENTRACYJNYCH
Mateusz Szczepaniak, 25 lutego 2017
25 lutego 1941 r. w Amsterdamie rozpoczął się tzw. strajk lutowy (Februaristaking) – pierwszy i jedyny w okupowanej Europie masowy protest w odpowiedzi na niemiecką politykę represji wobec Żydów. Tego dnia 300 tys. Holendrów przerwało pracę na znak protestu wobec wydarzeń z 22 i 23 lutego 1941 r., kiedy Niemcy aresztowali 425 Żydów z Amsterdamu i Rotterdamu. Wszyscy trafili do obozów koncentracyjnych w Buchenwaldzie i Mauthausen. Spośród nich wojnę przeżyły zaledwie dwie osoby.
Strajk rozpoczął się we wtorek 25 lutego 1941 r. od zatrzymania ruchu tramwajowego w Amsterdamie. Wkrótce do protestujących dołączyli robotnicy portowi, następnie zamknięto biura, sklepy, kawiarnie i szkoły. O rozpoczęciu protestu postanowiono dzień wcześniej podczas pierwszego publicznego zgromadzenia na placu Noordermarkt w dzielnicy Jordaan. Działająca w konspiracji Komunistyczna Partia Holandii (Communistische Partij Nederland) wezwała do strajku cały kraj, wydając broszurę zatytułowaną „Staakt!!! Staakt!!! Staakt!!!”. Zaapelowano o „solidarność z żydowską częścią społeczeństwa”.
Dzień później protest rozpoczęły inne miasta – Zaanstreek, Kennemerland, Hilversum, Utrecht i Weesp.
Całkowicie zaskoczeni Niemcy przystąpili do brutalnego tłumienia strajku 27 lutego. Zginęło 9 osób, 24 zostały ranne, a wiele aresztowano. Kilka dni później zatrzymano 23-letniego członka Komunistycznej Partii Holandii, Leenderta Schijveschuurdera, który kolportował plakaty wzywające do kolejnego protestu, zaplanowanego na 6 marca 1941 roku. Wraz z trzema innymi działaczami partii oraz 15 członkami organizacji Geuzen, został stracony na nadmorskiej wydmie Waalsdorpervlakte, która stała się masowym miejscem egzekucji członków holenderskiego ruchu oporu.
Wkrótce Niemcy zmusili do ustąpienie burmistrza Amsterdamu, Willema de Vlugta, którego zastąpił proniemiecki polityk Edward Voûte, zaś budżet miasta obciążyli karą w wysokości 15 milionów guldenów. Najpoważniejszą konsekwencją strajku było utworzenie getta na terenie dzielnicy żydowskiej (Jodenbuurt) w Amsterdamie. W tym czasie w okupowanej Holandii mieszkało ok. 140 tys. Żydów, spośród których 80 tys. w stolicy kraju.
Dziś środki komunikacji miejskiej w Amsterdamie zatrzymają się ponownie, aby przypomnieć o wydarzeniach sprzed 76 lat. Strajk lutowy upamiętniany jest co roku przed pomnikiem De Dokwerker, autorstwa Mari Andriessena, przedstawiającym robotnika portowego. Monument z 1952 r., wokół którego gromadzą się mieszkańcy miasta i ocalali z Zagłady, znajduje się na placu Jonasa Daniëla Meyera w dzielnicy żydowskiej – miejscu deportacji Żydów do obozów koncentracyjnych.
Wkrótce na naszym portalu więcej informacji o postawach wobec Żydów w okupowanej Europie. W ramach cyklu artykułów przybliżymy historię pomocy udzielanej Żydom w Belgii, Danii, Francji, Holandii, Niemczech i Ukrainie wraz z historycznym kontekstem okupacji niemieckiej w tych krajach.
Kategorie: Uncategorized
