Osoby, które musiały wyjechać, często mówią o rozczarowaniu i smutku. Padają słowa „moi rodzice walczyli za Polskę, po wojnie podnosili ją z ruin, a ta Polska nas odrzuciła”.

Wystawę nazwałyście „Obcy w domu”. Dlaczego?

NATALIA ROMIK: Bo Polska była domem, który ich nie chciał. Choć wielu z nich uważało się za Polaków, antysemicka nagonka z 1968 roku zrobiła z nich obcych sublokatorów, którym wymówiono mieszkanie. Opowiadamy o tej obcości. Poczuciu opuszczenia. Nie tylko studentki czy pracownika naukowego, lecz także dziecka, starszej kobiety czy pracownika fizycznego, którzy nagle muszą wyjechać.

NR: Moment pakowania. Składanie ubrań, przygotowanie listy rzeczy, które trzeba wywieźć. Segregowanie tych, które trzeba będzie zostawić i rozdać. W pamięć wbiły się zwolnienia, ostracyzm środowiska w pracy, na uczelni i antysemityzm ulicy, smutek pożegnań.

JKS: Jedna z pań wspomina, że tuż przed wyjazdem, a była to urodzona warszawianka, kompletnie zapomniała topografię Warszawy, zaczęła się gubić we własnym mieście. Inna nie mogła sobie przypomnieć, czy wyjeżdżała z Dworca Gdańskiego. Dla innej pierwszym wyraźnym wspomnieniem była podróż promem do Szwecji.

To uderzające. Kiedy spojrzeć na zdjęcia z pożegnań, przypominają zwykłe fotografie z dworców: ktoś się uśmiecha, ktoś macha.

JKS: Na fotografiach – co też nas zaskoczyło – nie widać głębi tych przeżyć. Ale przecież wiemy, jak te podróże wyglądały. Wypędzeni nie mieli pieniędzy, często nie znali języków, wszystko było dla nich nowe. Niektóre rodziny się dzieliły: dzieci wyjeżdżały na przykład do Izraela, rodzice zostawali w Europie. Towarzyszyło temu wiele dramatycznych historii.

Calosc TUTAJ