..

Alina Molisak
Uniwesytet Warszawski

Icyk Manger znany jest przede wszystkim odbiorcom literatury jako twórca znakomitych ballad. Polski czytelnik ma do dyspozycji jednak niewielki tylko wybór tekstów Mangera – przygotowany przez Zewa Szepsa i wydany w emigracyjnym wydawnictwie londyńskim tomik to zaledwie niewielki wybór z dużego dorobku poetyckiego Mangera.

Autor, choć urodzony i wychowany na peryferiach wschodnioeuropejskiej diaspory (Czerniowce, Jassy), najbardziej twórcze i aktywne lata przeżył w Warszawie, (1929-1938), jednym z ówczesnych centrów literatury jidysz w Europie. Tutaj odnosił ogromne sukcesy, publikował kolejne poetyckie tomiki, pisał też teksty do żydowskiej prasy, jaka wówczas ukazywała się w Polsce. Był jednym z najbardziej znanych ówczesnych żydowskich twórców.

Warto zauważyć, że to, co jeszcze łączy większość chyba form balladowych napisanych przez Mangera – to fakt, że noszą one bardzo często wyraźnie cechy klasycznej ballady, której odmiana na gruncie polskim stworzona została przez Mickiewicza, ballady bardzo często nawiązującej do „pieśni gminnej”. Manger, sam częste nawiązania do takich źródeł, upatrując w tradycji ludowej i folklorze najbardziej żywotnych sił poetyckich.

Można się zatem zastanawiać czy w twórczości Mangera sięganie po tematykę żydowskiego folkloru i tradycji było próbą wykreowania nowej odmiany, tym razem „ballady jidyszowej” czy wyrastającej z kultury jidysz? David G. Roskiem uważa, iż zainteresowanie Mangera gatunkiem ballady nie tyle było związane bezpośrednio z doświadczeniem żydowskiego folkloru co z zetknięciem się twórcy z poezja europejską.3 Od siebie dodam, iż widze w tym pewne dziedzictwo europejskiego (w tym polskiego) romantyzmu.

Czy wypadałoby zatem raczej mówić o sięganiu nie tylko do żydowskiego folkloru, ale także do innych środkowoeuropejskich odmian różnych kręgów kulturowych? Badacze, którzy analizowali i interpretowali dorobek pisarski Icyka Mangera koncentrowali się przede wszystkim na podkreślaniu związków jego dzieł z tradycją czy z folklorem kultury jidysz.

Istnienia takich związków czy wręcz postrzegania żydowskiego kręgu kulturowego jako fundamentu tej twórczości dowodzi także nieco odmienne spojrzenie, jakie chcę zaproponować. Moim zamiarem jest jednak przyjrzenie się kobiecym bohaterkom kreowanym w poezji Mangera, wydobycie ich cech charakterystycznych, wskazanie na swoiste figury literackie, będące odmianami żeńskości w opisie rzeczywistości diaspory proponowanym przez poetę. Ów zapis, który z jednej strony okazuje się nader bliski tradycyjnej wersji judaizmu – przy czym pamiętać należy, iż jest to krytyczne, nieco prześmiewcze spojrzenie na świat orotdoksji, z drugiej jednak uwzględnia także istnienie w przestrzeni kultury żydowskiej rozmaitych odmian postaw kobiecych.

Figura matki

Calosc w ponizszym linku

Manger.Itzik.pdf