Dariusz Stola

Wstęp

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza była najważniejszą organizacją Polski komunistycznej. Jej aparat stanowił rdzeń systemu politycznego, a jej najwyższe organy – rzeczywiste centrum władzy, łączące w sobie kompetencje władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.

Kolektywnym dyktatorem Polski Ludowej było kierownictwo PZPR – nieliczne grono mężczyzn skupionych w Biurze Politycznym i Sekretariacie Komitetu Centralnego z (jak głosiła sakramentalna formuła) „I sekretarzem KC PZPR na czele”. Osoba sprawująca tę funkcję była faktycznie głową państwa nawet wtedy, gdy w jego konstytucyjnych organach zajmowała jedynie poślednie stanowisko wiceprzewodniczącego Rady Państwa. Bezpośrednio lub za pomocą podległego sobie aparatu KC partyjni przywódcy kształtowali i nadzorowali ciała prawodawcze, rząd i administrację państwową, sądy i prokuraturę, wojsko i służby policyjne oraz olbrzymią administrację gospodarczą. Podlegały im również mass media oraz organizacje społeczne, w tym oba stronnictwa sojusznicze, w istocie w pełni od partii zależne. Media i organizacje, zwłaszcza organizacje masowe, służyły PZPR za „pasy transmisyjne”, przekazujące do swych odbiorców i członków partyjne zalecenia.

PZPR była sama masową organizacją społeczną. W szczytowym momencie, pod koniec lat siedemdziesiątych, liczyła ponad trzy miliony członków i kandydatów, czyli 12 proc. dorosłej ludności kraju. W niektórych środowiskach i grupach społeczno-zawodowych stopień upartyjnienia był znacznie wyższy, i nie chodzi tu tylko o osoby zajmujące kierownicze stanowiska w administracji lub wojsku, gdzie legitymacja partyjna była często warunkiem kariery. W sumie przez czterdzieści jeden lat istnienia przez partyjne szeregi przewinęły się prawie cztery miliony Polaków i Polek.

Komórki PZPR – podstawowe organizacje partyjne, oddziałowe organizacje partyjne oraz komitety – istniały we wszystkich dużych i średnich zakładach pracy, w każdym województwie, mieście i gminie. Egzekutywy, czyli ciała wykonawcze komitetów partyjnych, tworzyły rozległą, hierarchiczną i scentralizowaną strukturę, odgrywając na różnych poziomach rolę podobną do partyjnych władz centralnych.

Calosc w ponizszym linku

PZPR_jako_machina_wladzy