Wielkiego Księstwa Litewskiego, egzekucja podatków w

Wielkim Księstwie Litewskim

Maria Cieśla

Celem artykułu jest opisanie i analiza świadczeń pobieranych od Żydów w XVII i XVIIIw. w Wielkim Księstwie Litewskim. Interesują mnie zarówno opłaty wpłacane do skarbu państwowego, jak i te zasilające prywatnych właścicieli dóbr oraz kasy miejskie. Dodatkowo podejmę tematykę roli, jaką odgrywały podatki żydowskie w dochodach skarbu litewskiego, skarbów prywatnych oraz budżetach miast.

W większości dotychczasowych badań jako jedyny podatek żydowski wymieniane jest pogłówne żydowskie . Tylko nieliczni historycy zwracali uwagę na to, że Żydzi byli zobowiązani do pokrywania także innych powinności.

System podatków pobieranych od Żydów opisywany był bardziej szczegółowo przez przedwojennych historyków żydowskich oraz specjalistów od skarbowości Rzeczypospolitej. Należy jednak zwrócić uwagę, że większość prac poświęcona jest Koronie, a nie Wielkiemu Księstwu Litewskiemu . Ze względu na oczywiste różnice zarówno w zakresie skarbowości, jak i pozycji Żydów należy sytuacje w Wielkim Księstwie Litewskim omawiać oddzielnie.

Próba szczegółowego opisania świadczeń żydowskich nie jest łatwa. Decyduje o tym wiele czynników. Przede wszystkim reguły obowiązujące Żydów często się zmieniały i były nieprzejrzyste. Co więcej, praktyka odbiegała od stanowionego prawa. W bardzo wielu przypadkach wydawane przywileje były sprzeczne, zachodziły wyraźne różnice między poszczególnymi miastami. Dysponujemy niewieloma źródłami. Materiały skarbowe Wielkiego Księstwa Litewskiego zachowały się jedynie szczątkowo, a dokumenty pochodzące z miast oraz dóbr prywatnych zostały bardzo rozproszone i są również niekompletne.

O powinnościach żydowskich, szczególnie tych wpłacanych na
szczeblu centralnym, informują protokoły Waadu litewskiego, który zajmował się podziałem poszczególne gminy. Jednak zapisy nie zawsze są jednoznaczne, szczególnie w rozliczeniach. W przypadku wielu nie wiadomo, czy chodzi o nowo nałożone podatki, czy też długi poszczególnych gmin. Często w protokołach Waadu nie rozróżniano poszczególnych rodzajów podatków – gminy wpłacały określone sumy, nie wiadomo jednak z jakiego tytułu; czasami podatki były rozliczane razem z długami oraz innymi powinnościami.

W dotychczasowych badaniach świadczenia żydowskie były dzielone na dwie kategorie: te wpłacane do skarbu państwowego/królewskiego oraz zasilające majątki prywatnych właścicieli dóbr . W moich badaniach zastosowałam podział według kryteriów rozdzielania/poboru. W pierwszej grupie umieściłam wszystkie te świadczenia, które były rozdzielane przez Waad litewski; były to podatki nakładane na wszystkich Żydów, zasilające skarb państwowy. W drugiej grupie zalazły się opłaty pobierane na poziomie lokalnym przez gminy żydowskie. Znajdziemy tu zarówno niektóre podatki państwowe (np. hibernę lub donativum kupieckie), jak i powinności na rzecz właścicieli miast oraz władz miejskich.

Calosc w ponizszym linku

TUTAJ

.