Przyslala Katharina Dr.Gasinska-Lepsien
Zachowany fragment muru getta w podwórzu przy ul. Siennej 55 (WALDEMAR GORLEWSKI)Strach, niepewność jutra, utrata poczucia czasu, głód i choroby – tego doświadczyły setki tysięcy osób stłoczonych w getcie warszawskim. Ich przeżyciom poświęcona jest wystawa w 80. rocznicę zamknięcia bram getta.
„Dzień, w którym utworzono getto, sobota 16 listopada, był straszny. Ludność nie wiedziała jeszcze, że getto zostanie zamknięte, dlatego [wiadomość ta] spadła jak grom. Na wszystkich skrzyżowaniach stały posterunki niemieckich, polskich i żydowskich policjantów, którzy kontrolowali, kto ma prawo przejść. Okazało się, że hale targowe są zamknięte dla kobiet żydowskich. Od razu zabrakło chleba i innych produktów. Od owego czasu szaleje prawdziwa orgia drożyzny” – zanotował historyk Emanuel Ringelblum, twórca Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego
Opis dotyczy 16 listopada 1940 r. Tego dnia Niemcy zamknęli i odizolowali getto od reszty miasta. Utworzyli je w środku Warszawy, przede wszystkim na terenie Muranowa określanego wtedy jako Dzielnica Północna, i eufemistycznie nazwali „Żydowską Dzielnicą Mieszkaniową”. Przed zatrzaśnięciem bram wysiedlili stąd 113 tys. nieżydowskich mieszkańców i sprowadzili na ich miejsce 138 tys. Żydów z innych dzielnic. Zamknięcie bram getta oznaczało uwięzienie ponad 350 tys. osób na obszarze o powierzchni zaledwie 307 ha, który otoczono murem, miejscami także płotem i zasiekami. Na 1 km kw. przypadało ponad 110 tys. osób, na jedną izbę – sześciu-siedmiu mieszkańców. Z początku na teren getta prowadziły 22 bramy, tzw. wachy, pilnowane przez niemieckich żandarmów, polskich policjantów i funkcjonariuszy żydowskiej służby porządkowej. Przechodzić przez nie można było tylko za okazaniem specjalnych przepustek.
W 80. rocznicę zamknięcia getta warszawskiego w Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela Ringelbluma przygotowano wystawę czasową zatytułowaną „Gdzie jesteś? Rdz 3,9” (to cytat z Księgi Rodzaju). Korzystając z dokumentów zachowanych w Archiwum Ringelbluma – relacji, świadectw rysunkowych i fotografii – twórcy wystawy starają się przybliżyć, w jakim stanie emocjonalnym i egzystencjalnym byli mieszkańców getta.
– Bóg zwraca się do nas z pytaniem: gdzie jesteś? Nie jest to pytanie o miejsce zamieszkania, adres, ale o to, kim jesteśmy, co wiemy o sobie, gdy poznajemy siebie w sytuacji utraty niewinności i gdy rodzi się pierwsze poczucie winy – mówi jeden z kuratorów wystawy prof. Paweł Śpiewak, dyrektor ŻIH.
Prezentacja podzielona została na 11 stanowisk odpowiadających stanom nazwanym tu „punktami granicznymi”. To strach, bezczas, niepewność czy głód. To one wyznaczały rytm życia i śmierci w getcie. Istotę poszczególnych części wystawy można zrozumieć, słuchając na audioguide’ach relacji z Archiwum Ringelbluma oraz oglądając obrazy i zdjęcia wykonane w zamkniętej dzielnicy. Za dobór rysunków odpowiada drugi z kuratorów ekspozycji – dr Piotr Rypson, a za kolekcję fotograficzną Anna Duńczyk-Szulc, autorka książki i kuratorka wystawy poświęconej zdjęciom z Archiwum Ringelbluma. Relacje z getta czytają aktorzy: Magdalena Lamparska, Jerzy Radziwiłłowicz, Mateusz Damięcki i Martin Budny, w reżyserii Agnieszki Olsten. Na wystawie pokazano też film z 1941 r. nakręcony na taśmie 8 mm przez Alfonsa Ziółkowskiego, który miał przepustkę do getta. Materiał ten udostępniony został ŻIH przez Ericka Bednarskiego.
– Architektura wystawy i sposób poruszania się po niej widzów mają przybliżyć doświadczenie egzystencji w getcie – jednak bez próby inscenizacji czy stosowania ekspresyjnej scenografii. Chcielibyśmy, aby w stanach granicznych, których dotykamy na wystawie, widzowie odnaleźli również przekaz uniwersalny, odnoszący się także do innych miejsc i zdarzeń – podkreślają autorzy ekspozycji.
Wystawa miała być czynna w gmachu ŻIH przy ul. Tłomackie od 16 listopada 2020 r. do 25 kwietnia 2021 r., ale z powodu lockdownu w instytucjach kultury (zgodnie z najnowszą decyzją rządu ma trwać do 17 stycznia) na razie można się z nią zapoznać na kanale ŻIH na YouTube: https://www.youtube.com/user/JewHistInst/videos.
Kategorie: Uncategorized
