Prawdziwa historia Żydów w wiedeńskiej dzielnicy Leopoldstadt jest równie wstrząsająca, jak ta przedstawiona w przebojowej sztuce na Broadwayu.

W swojej popularnej na Broadwayu sztuce „Leopoldstadt” Tom Stoppard przedstawia kronikę fikcyjnej rodziny określającej się jako „Austriacy żydowskiego pochodzenia”, która musi zmierzyć się z narastającym międzywojennym antysemityzmem, a w końcu z Holokaustem. Główny krytyk dramatyczny The New York Times określił sztukę jako „wstrząsającą”.

Prawdziwa historia Żydów w wiedeńskiej dzielnicy Leopoldstadt i innych społeczności żydowskich w tym regionie jest równie wstrząsająca. Doświadczenia Żydów w Austro-Węgrzech przez wieki wahały się od względnej tolerancji i asymilacji do krwawych pomówień i deportacji – jak również zaskakujący związek z odmową rządu USA zbombardowania linii kolejowych prowadzących do Auschwitz.

Wiedeńska dzielnica Leopoldstadt została nazwana przez antysemickich mieszkańców w podzięce dla cesarza Leopolda I za masowe wypędzenie Żydów z tej dzielnicy w 1670 roku. Kościół św. Leopolda został zbudowany na ruinach głównej synagogi.

Jest jeszcze jedno miasto nazwane na cześć Leopolda I, sześćdziesiąt pięć mil na wschód od Wiednia. Ten sam imiennik, inna historia. W latach 60. XVI wieku cesarz założył tam twierdzę, która później stała się największym więzieniem w tej części kraju. Wybudowane wokół niej miasto zaczęło być znane po czesku jako Leopoldov, a następnie w czasie okupacji hitlerowskiej po niemiecku jako Leopoldstadt.

To ostatnie Leopoldstadt jest częścią regionu Trnava, obszaru bogatego w historię i tragedię czeskich Żydów. W 1899 roku, w którym rozpoczyna się sztuka Toma Stopparda, w austro-węgierskim mieście Polna odbyła się wielka sprawa o oszczerstwo . Młody Żyd Leopold Hilsner został oskarżony o zamordowanie dwóch chrześcijańskich kobiet w związku z rytuałami paschalnymi.

Młody Żyd Leopold Hilsner został oskarżony o zamordowanie dwóch chrześcijańsich kobiet w związku z rytuałami paschalnymi.

Subskrybuj JNS Daily Syndicate przez e-mail i nigdy nie przegap naszych najważniejszych historii.
Twój e-mail
Wśród zwolenników Hilsnera był mało znany profesor filozofii Tomas Masaryk. Powstał on nie tylko po to, by bronić Hilsnera, ale, jak to ujął, „by bronić chrześcijan przed przesądami”. Gniewne demonstracje antysemickich studentów zmusiły Masaryka do odwołania wykładów na Uniwersytecie Karola-Ferdynanda, ale nie przeszkodziło mu to w zabraniu głosu w późniejszej sprawie o zniesławienie krwi Menachema Mendla Beilisa w Rosji.

Po wyborze na prezydenta Czechosłowacji w 1918 roku Masaryk stał się gorącym zwolennikiem syjonizmu i odwiedził Palestynę. W 1935 roku otrzymał honorowe obywatelstwo miasta Tel Awiw, na jego cześć posadzono las, a czescy imigranci żydowscy założyli w 1938 roku kibuc o nazwie Kfar Masaryk koło Hajfy.

Oba Leopoldstadty – ten w Wiedniu i ten w Czechosłowacji – mają swoje miejsce w historii Holokaustu, choć w bardzo różny sposob

Getto żydowskie, które powstało w wiedeńskim Leopoldstadt w 1600 r., zostało ponownie utworzone przez nazistów, w ramach przygotowań do deportacji jego 65 000 mieszkańców do Auschwitz. Szacuje się, że 97% z nich zostało zamordowanych.

Czeskie Leopoldstadt zwróciło uwagę wiosną 1944 r., ponieważ było ważnym węzłem na szlakach kolejowych wykorzystywanych przez Niemców do deportacji setek tysięcy Żydów z Węgier do Auschwitz. W maju tego roku dwóch żydowskich działaczy ratunkowych z siedzibą w Szwajcarii, Yitzhak i Recha Sternbuch, przedstawiło urzędnikom konsulatu USA w Bernie szczegółową listę linii kolejowych i mostów wykorzystywanych do deportacji i nakłaniało ich do zalecania amerykańskich ataków lotniczych na te trasy.

24 czerwca Roswell McClelland, przedstawiciel U.S. War Refugee Board w Szwajcarii, wysłał kabel do Departamentu Stanu, przedstawiając szczegółowo prośbę Sternbuchów. Zaczął od wyjaśnienia brutalnych łapanek węgierskich Żydów i tego, jak „ludzie byli deportowani w ilości 60 do 70 osób na jeden zaplombowany wagon towarowy na podróż trwającą dwa do trzech dni bez odpowiedniej ilości wody i jedzenia, co prawdopodobnie spowodowało wiele zgonów w drodze”.

Jeśli chodzi o potencjalne cele, McClelland wymienił pięć konkretnych „odcinków linii kolejowych”, z których jeden to „Galanta-Sered-Leopoldstadt-Novemator-Trencin”.

Co istotne, w depeszy McClellanda zaznaczono, że jedna z tras była wykorzystywana nie tylko do deportacji Żydów, „ale także wiele tysięcy [niemieckich] żołnierzy na i z polskiego frontu było codziennie transportowanych przez tę linię”. Było to ważne, ponieważ oznaczało, że nie było konfliktu między wysiłkiem wojennym Ameryki a ideą bombardowania kolei w celu przerwania masowego mordowania Żydów – taki atak służyłby obu celom.

Depesza McClellanda był jednym z wielu apeli skierowanych do administracji Roosevelta przez organizacje żydowskie i inne, w których apelowano o zbombardowanie kolei i mostów prowadzących do Auschwitz lub komór gazowych i krematoriów w obozie. Jednym z tych orędowników był Jan Masaryk, minister spraw zagranicznych czeskiego rządu na uchodźstwie i syn byłego prezydenta Czech.

„Młodszy Masaryk pisał do współprzewodniczącego Światowego Kongresu Żydów Nahuma Goldmanna w lipcu 1944 r. w odpowiedzi na prośbę Goldmanna o pomoc w propagowaniu idei zbombardowania Auschwitz lub kolei. W późniejszym liście Masaryk donosił jednak, że poruszając tę kwestię z przedstawicielami aliantów, napotkał „znaczne trudności”.

Główna „trudność” polegała na tym, że administracja Roosevelta już na długo przed otrzymaniem pierwszego wniosku o bombardowanie postanowiła, że nie będzie wykorzystywać żadnych środków wojskowych do celów pozamilitarnych – nawet wtedy, gdy taki atak mógłby zakłócić ruchy niemieckich wojsk. Niestety, Roosevelt i jego doradcy uważali, że los Żydów takich jak mieszkańcy Leopoldstadt nie jest przedmiotem zainteresowania Ameryki.

Dr Rafael Medoff jest założycielem David S. Wyman Institute for Holocaust Studies i autorem ponad 20 książek o historii Żydów i Holokauście. Jego ostatnia książka to America and the Holocaust: A Documentary History, wydana przez Jewish Publication Society i University of Nebraska Press.

„Leopoldstadt” i bombardowanie Auschwitz

Przetlumaczyl Sir Google Translate