Nie chodzi o to, że istnieje jedna narracja, która ustawia Żydów w pozycji grupy szkalowanej, gnębionej przez Polaków. Chodzi o to, że funkcjonuje zbyt wiele stereotypów, w których nie mieści się życie konkretnych ludzi. Z Piotrem Pazińskim rozmawia Grzegorz Jankowicz

Kto to jest Piotr Pazinski

GRZEGORZ JANKOWICZ: Historia dwudziestowiecznych Żydów polskich to m.in. opowieść o kolejnych – wypierających się nawzajem lub współdziałających – stereotypach tworzonych przez Polaków. Jak te stereotypy „pracowały” po wojnie?PIOTR PAZIŃSKI: Tych stereotypów jest bez liku i należy je po kolei rozmontować, by opowieść (opowieści) o powojennych losach Żydów uchronić przed uproszczeniem. Podstawowe pytanie brzmi następująco: skąd Żydzi się po wojnie w Polsce wzięli? Mowa mniej więcej o 250-300 tysiącach ludzi, którzy w latach 1945-48 znaleźli się w granicach powojennej PRL, a zatem mniej niż jednej dziesiątej przedwojennej populacji polskich Żydów.

Tu mamy do czynienia z pierwszym stereotypem, a nawet dwoma. Przede wszystkim istnieje rozpowszechnione mniemanie, że większość przeżyła okupację dzięki polskim Sprawiedliwym. To, niestety, nieprawda. Większość przyjechała z ZSRR, tylko nieliczni mieli za sobą getta i obozy, a jeszcze mniej liczni – ukrywanie się na „aryjskich papierach”. Można nawet powiedzieć, że ta większość nie widziała Zagłady: znała poniewierkę na Syberii czy w Azji Środkowej, ale nie okupację w Generalnej Guberni. Po drugie, można się spotkać z opinią, że ci, którzy schronili się w ZSRR, mieli taką możliwość właśnie jako Żydzi (w domyśle: „komuniści”). To znów nieprawda. Wśród repatriantów byli i ludzie wywiezieni przez sowietów ze wschodniej Polski, i tacy, którzy przemieszczali się na Wschód, uciekając przed nadchodzącymi Niemcami. Tylko nieliczni spośród repatriantów byli internacjonalistami z przedwojennej KPP, którzy brali udział w instalowaniu Polski Ludowej i przez pewien czas mieli w niej sporo do powiedzenia.

Kto tak naprawdę został po wojnie w Polsce?

Chcesz wiedziec?