Nadeslala Maria Ciesielska

W dniach 05-06.10.1942 nastąpiła likwidacje getta w Wołominie. Niewiele jest dostępnych źródeł na ten temat. Po społeczności żydowskiej nie pozostał tu żaden ślad. Teren cmentarza żydowskiego to dziś zaniedbany plac bez jedne macewy. Podobno był tu w tym roku ktoś z rabinatu i oglądał ten teren ale nic się dalej nie wydarzyło.Stoi nadal dom Wiery Gran (zdj.1) i jest Muzeum Zofii Nałkowskiej – Dom nad Łąkami – w którym mieścił się Judenrat. W sieci odnalazłam też dwa zdjęcia zrobione prawdopodobnie podczas likwidacji getta.

(zdj.2 i 3). Istnieje też Księga Pamięci Żydów Wołomińskich (zdj.4) Niestety nie znam języka, w którym jest napisana.
Z oficjalnych źródeł można się dowiedzieć, że Getto w Wołominie utworzono w 1939 roku, według stanu z 4 czerwca 1940 roku, znajdowały się w nim 2703 osoby. Judenrat utworzono z nakazu okupanta. Mieścił się w domu przy Nałkowskiego 17 (dziś Muzeum – Dom nad Łąkami). Likwidacja getta nastąpiła 5-6 października 1942 roku. Ludzi pędzono pieszo do stacji kolejki wąskotorowej w Radzyminie a stamtąd do getta warszawskiego. Starców, osoby niedołężne i chorych rozstrzeliwano na miejscu. Grób masowy znajdował się na terenie miejscowych glinianek (prawdopodobnie pochowano tam 416 osób), które zostały zasypane podczas budowy stadionu „Huraganu Wołomin”. Co się stało ze zwłokami – nie udało mi się ustalić. W 1944 roku w Wołominie mieszkało 7 Żydów.
Jednym z żyjących tu po wojnie Żydów był dr Zachariasz Frank, który uciekł z getta przed jego likwidacją. Najobszerniejsza relacja na temat getta znajduje się w ŻIH i jest to relacja Szlomy Bronsztajna (Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. E. Ringelbluma, relacja nr 301/874).
“W ósmym dniu miesiąca sukkot 1942 r. w nocy przyszła do nas moja kuzynka i powiedziała, że policjant polski ostrzegł, że o godzinie czwartej rano getto zostanie otoczone. (….) O godzinie drugiej w nocy wyszliśmy z getta, także z moimi dwoma przyjaciółmi, ciotką i kuzynką i poszliśmy do chłopa we wsi Osów. Umieścił nas w stodole pod sianem, gdzie leżeliśmy aż do rana, kiedy przyszedł chłop i powiedział, że broń maszynowa bije w getcie, rozstrzeliwuje się tam ludzi. Żandarmeria, policja polska i strażacy obchodzą wokół wszystkie domy i szukają ukrywających się. Kogo znajdą, rozstrzeliwują od razu.”

Dom Wiery Gran

Ksiega pamieci