Nadeslaly Sliwki

Jaff (Jacek) Schatz ” Gdy wszystko wzięło w łeb” dzięki uprzejmości @Rickard Rozenberg

Pierwodruk w języku szwedzkim ukazał się w czasopiśmie Axess No 5 2013. Autor dokonał w tekscie pewnych zmian w celu dostosowania artykułu do czytelnika, zaznajomionego z faktami Marca 68

W tym roku upłynęło 45 lat od czasu największej fali oficjalnego antysemitizmu w Polsce i w calej powojennej Europie – trzęsięnia ziemi, które radykalnie zmieniło dalsze życie naszych rodziców, nasze własne, i wielu naszych rówieśników. Jednocześnie, zrywajc łuski z oczu tej części intelektualistów, którzy dotychczas myśleli li tylko o reformie w ramach systemu, wstrząs ten zapoczątkował proces dojrzewania moralnego i ideologicznego, którego rezultatem stał się w latach 1970-tych KOR (Komitet Obrony Robotników), a w latach 1980-tych Solidarnośc. W ten oto spósob, antyżydowska fala tzw. wydarzeń marcowych, ich okoliczności i konsekwencje, potwierdziły raz jeszcze przerażającą skądinąd tezę o Żydach jako papierku lakmusowym europejskich społeczeństw i polityki, równocześnie zwiastując implozję moralnie zbankrutowanego systemu, która miała nadejść już za niespełna ćwierćwiecze.

„Mała stabilizacja”

Lata 60-te w Polsce – okres nazwany przez Tadeusza Różewicza, „małą stabilizacją” – nacechowane były stagnacją, oportunizmem i małostkowymi moralnymi kompromisami, oraz rosnącymi pod powierzchnią szarej codzienności społecznymi i politycznymi napięciami i konfliktami, początkowo ledwo zauważalnymi przez zwykłych obywateli.

„Marzec” i my

Czymkolwiek Marzec nie był dla innych, dla przeważającej większości pokolenia rodziców oznaczał on całkowitą życiowa kleske; nagla i radykalna degradacje w stratyfikacji społecznej, i bankructwo moralnych i ideologicznych inwestycji ich życia. Wszyscy oni i każdy z osobna stali się nagle obiektem ataków, ostracyzmu i zapierającej dech nienawiści, w nieznacznym tylko stopniu kompensowanej wyrazami ludzkiej solidarnosci. Część z nas, ich dzieci, usunięta została z wyższych uczelni, niektórzy uwięzieni lub poddani intensywnej inwigilacji, a uczniowie szkół często szykanowani w różne sposoby.

Rodzice naszego pokolenia mieli wtedy 40-60 lat. W trakcie tych wydarzeń ich świat rozpadł się w proch. Jak powiedział mi jeden z nich: “Wszystko wzięło w łeb”.