– Zagranie na tych skrzypcach było jak przebudzenie Śpiącej Królewny – powiedziała po koncercie Mira Wang. Na widowni zasiadły trzy córki Totenberga, a 49-letnia skrzypaczka zagrała Sonatę Skrzypcową Nr 2 Eugène Ysaÿe. Wang wyemigrowała z Chin do USA w latach 80., by ćwiczyć pod okiem Totenberga. – Teraz jest dla nas jak czwarta siostra – mówią córki skrzypka.

Wang i Totenberg poznali się w 1986 roku w Polsce, podczas konkursu skrzypcowego. Skrzypaczka była pod takim wrażeniem mistrza, że z pomocą tłumacza napisała do Totenberga list. Muzyk ufundował jej stypendium na Uniwersytecie w Bostonie. Dziewczyna nie mówiła po angielsku, a jej skrzypce były zdezelowane. Totenberg pożyczył jej inny instrument, Wang mieszkała też przez jakiś czas z nim i jego żoną Melanią. Któregoś dnia Totenberg opowiedział jej o zaginionych skrzypcach Stradivariusa.

Roman Totenberg utracił skrzypce w 1980 roku, ktoś zabrał je z jego dyrektorskiego biura w szkole muzycznej w Cambridge. – Nie lubił o tym mówić – wspomina Wang w rozmowie z “Washington Post”. – To było zbyt bolesne. Ale wiedziałam, że podejrzewa konkretną osobę – mówi.

Muzyk o kradzież oskarżył swojego byłego ucznia Philipa Johnsona, nie udało mu się jednak tego udowodnić. Po śmierci Johnsona jego żona odkryła instrument wśród rzeczy zmarłego i chciała go sprzedać. “Mam dwie wiadomości: dobrą i złą” – usłyszała od właściciela sklepu muzycznego. “Dobra jest taka, że to stradivarius. Zła – że to kradziony stradivarius”.

Skrzypek z Łodzi

Totenberg żył 101 lat, ale nie dożył odzyskania instrumentu. Zmarł trzy lata przed jego odnalezieniem. Córki artysty chciałyby teraz sprzedać skrzypce, zależy im jednak, by nie trafiły do kolekcjonera, lecz do muzyka.

– Żadna z nas nie gra na skrzypcach – powiedziała Nina Totenberg gazecie “New York Times”. – Chciałybyśmy, by ten instrument trafił w ręce wybitnego artysty, takiego jak nasz ojciec, który będzie na nim grał w salach koncertowych na całym świecie.

Roman Totenberg był polskim Żydem, urodził się w Łodzi w 1911 roku. Po wybuchu pierwszej wojny światowej Totenbergowie wyemigrowali do Moskwy, skąd wrócili w 1921 roku. Rok później 11-letni Roman zadebiutował jako solista Warszawskiej Orkiestry Filharmonicznej. Talent genialnego dziecka szlifował Mieczysław Michałowicz, również wybitny skrzypek.

W wieku dwudziestu lat Totenberg zdobył w BerlinieMiędzynarodową Nagrodę Mendelssohna, pięć lat później zagrał dla prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta. Niedługo potem Stany Zjednoczone ofiarowały mu specjalną wizę dla wybitnych twórców. Występował u boku takich muzyków jak Igor Strawiński i Artur Rubinstein. Był przyjacielem Karola Szymanowskiego.

Skrzypce Ames – nazwane tak od nazwiska skrzypka, który był ich właścicielem w XIX wieku – są wśród ok. 500 zachowanych do dziś instrumentów, które wyszły spod ręki mistrza Antonia Stradivariego. Totenberg kupił je w 1943 roku za 15 tys. dolarów (odpowiednik dzisiejszych 208 tys.). Unikatowy instrument z 1734 roku był przez niemal 40 lat jedynym, którego muzyk używał w czasie koncertów.

http://wyborcza.pl/7,113768,21496916,bezcenne-skrzypce-romana-totenberga-zaginione-przez-niemal.html