Przyslal Mateusz Ostachowski,

Olga Tokarczuk w swoim toaście podczas obiadu noblowskiego oddała hołd swojej wielkiej poprzedniczce, pierwszej kobiecie uhonorowanej tą nagrodą – Selmie Lagerlöf. Natchnęło mnie to, żeby przypomnieć tutaj historię, na którą natknąłem się podczas czytania dwujęzycznego (niemiecko-polskiego) wyboru wierszy “Rozżarzone zagadki” Nelly Sachs, który w 2006 wydało wydawnictwo A5.

Selma Lagerlöf nagrodę Nobla otrzymała w 1909 roku za czytaną do dzisiaj powieść dla dzieci “Cudowna podróż”.

W 1907 r. wkrótce po opublikowaniu tego bestsellera, tę książkę od rodziców otrzymała również 16 letnia Nelly Sachs, wrażliwa dziewczyna wychowywana w szczęśliwej i zamożnej żydowskiej rodzinie w Berlinie. Książka zrobiła na niej tak ogromne wrażenie, że napisała do autorki. W ten sposób rozpoczęła się korespondencyjna przyjaźń. Nelly marzyła o zostaniu pisarką i była do tego zachęcana przez Selmę.

Niestety kariera, niewątpliwie utalentowanej Sachs nie mogła się wydarzyć w przedwojennych Niemczech. W 1930 umiera ojciec Nelly, a od 1933 Nelly i jej matka starają się przetrwać w nazistowskiej Rzeszy.

Na początku 1940 r. Nelly spodziewa się deportacji z Berlina i pisze ostatni list do Selmy z dramatyczną prośbą o pomoc. List szczęśliwie dociera do umierającej noblistki, która zdołała skreślić kilka słów z prośbą o pomoc do brata króla, księcia Bernadotte. Selma Lagerlöf umiera 16 marca 1940 roku.

Książę dotrzymuje słowa, Nelly i jej matka odierają zawizowane paszporty w szwedzkiej ambasadzie w Berlinie i ostatnim rejsowym samolotem obywają “cudowną podróż”. Docierają do Sztokholmu w maju 1940.

W Szwecji życie Nelly Sachs i jej matki nie jest łatwe. Podejmują różne prace dorywcze, ale przede wszystkim, wrażliwa Nelly nie może pogodzić się z utratą wszystkich swoich bliskich. Przez całe dorosłe życie, boryka się z problemami psychicznymi.

Nie przestaje jednak tworzyć poezji, która jest odbiciem jej traumy i hołdem dla zamordowanych w Zagładzie.

W 1966 roku Nelly Sachs otrzymuje literacką Nagrodę Nobla.

Jest to historia o noblistkach i o przyjaźni, która ratuje życie i o tym, że czasami postawa życiowa osoby tworzącej jest równie wielka jak dzieło. Tak jest także w przypadku Tokarczuk i zupełnie mnie nie dziwi, że ona czerpie inspirację od szwedzkiej pisarki.

Selma Lagerlof

Nelly Sachs