Prof. Jan Grabowski opisał nowe porozumienie zawarte między Izraelem a Polską jako “kolejne zwycięstwo” dla tych, którzy nie mogą zaakceptować, że ich kraj brał udział w zbrodniach.

Jeden z czołowych historyków Holokaustu w Polsce ostro potępił ostatnie porozumienie między rządami Izraela i Polski, które po trwającym trzy lata dwustronnym sporze przywróciło wycieczki dla izraelskiej młodzieży do miejsc obozów koncentracyjnych i miejsc związanych z II wojną światową w Polsce.

Jan Grabowski, specjalista w dziedzinie stosunków polsko-żydowskich podczas okupacji hitlerowskiej, wykładający na Uniwersytecie w Ottawie w Kanadzie, określił porozumienie zawarte 30 marca jako “kolejne zwycięstwo zaprzeczających – tych, którzy nie są w stanie zrozumieć, że w pewnym stopniu ich własny naród brał udział w ludobójstwie zaprojektowanym i przeprowadzonym przez Niemców”.

Obawy Grabowskiego zostały powtórzone w oświadczeniu Yad Vashem, izraelskiego narodowego miejsca pamięci o Holokauście w Jerozolimie. Odnotowując swoje obawy, że dokładność historyczna wycieczek mogłaby zostać naruszona przez zapisany w prawie polskim nacisk na to, że współpraca nazistowskich okupantów z nieżydowskimi Polakami w zagładzie trzech milionów Żydów w tym kraju nie miała miejsca, Yad Vashem zapewnił, że “niedawna zgoda na wznowienie wizyt edukacyjnych w Polsce nie wydaje się dyktować ani ograniczać ich działania w tym zakresie”.

W oświadczeniu zauważono, że “załącznik do umowy zawiera listę miejsc, opracowaną bez udziału Yad Vashem, która zawiera miejsca problematyczne, których nie należy odwiedzać w kontekście edukacyjnym”. Na koniec ostrzeżono, że “Yad Vashem nie będzie brał udziału w wizytach grupowych w miejscach, co do których istnieje podejrzenie, że wypaczają wydarzenia związane z Holokaustem lub przedstawiają niedokładną narrację historyczną”.

Kilka z “problematycznych miejsc” wymienionych przez Yad Vashem zostało przytoczonych przez Grabowskiego w jego artykule. Należy do nich “Muzeum Żołnierzy Wyklętych” w Warszawie, które oddaje hołd antykomunistycznym przywódcom wojskowym walczącym z rosyjską okupacją po II wojnie światowej, wśród nich Józefowi Kurasiowi, znanemu pod pseudonimem “Ogień”, który został oskarżony o mordowanie Żydów na Podhalu. W zeszłym miesiącu Kuraś został pośmiertnie uhonorowany specjalną monetą pamiątkową wyemitowaną przez Narodowy Bank Polski.

“Pytanie brzmi, czy izraelska młodzież będzie musiała oddać hołd Józefowi Kurasiowi, okrutnemu mordercy Żydów i innych ‘wyklętych’, który z równą ochotą zabijał komunistów, jak i bezbronne żydowskie dzieci?” napisał Grabowski.

Historyk zwrócił również uwagę na umieszczenie na liście “Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej”, które znajduje się w pobliżu obozu koncentracyjnego Auschwitz i które – jak podkreślił Grabowski – było kiedyś przedstawiane przez byłą premier Beatę Szydło jako “przeciwwaga” dla muzeum Auschwitz.

Grabowski ostro potępił izraelski rząd premiera Benjamina Netanjahu za podpisanie umowy.

Lider izraelskiej opozycji Yair Lapid – który był zarówno ministrem spraw zagranicznych, jak i premierem w okresie, gdy stosunki izraelsko-polskie były na dnie – potępił umowę jako “narodową hańbę”.

“Polacy przez lata próbowali wszelkimi sposobami ukryć i zaprzeczyć udziałowi wielu Polaków w eksterminacji [Żydów w Holokauście] – obok tych Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, którzy ratowali Żydów” – napisał Lapid na Twitterze. “Niedopuszczalne jest, by wycieczki młodzieżowe, które mają dowiedzieć się o Holokauście, uczyły się polskiej narracji”.

Lapid dodał, że jako syn ocalałego z Holokaustu “wstydzę się za rząd Izraela, że zrezygnował ze swojej moralności i zasad”.

Odpowiadając Lapidowi, izraelski minister edukacji Yoav Kisch – którego resort jest wspólnie z polskim ministerstwem edukacji odpowiedzialny za wycieczki – oskarżył lidera opozycji o to, że jest “odpowiedzialny za zniszczenie stosunków z Polską”.

Kisch powiedział, że “nie było żadnych zmian w wyjazdach. Wszystko inne to fake news”.

W ciągu ostatnich pięciu lat prawicowy nacjonalistyczny rząd Polski często ścierał się z Izraelem i międzynarodowymi organizacjami żydowskimi, a także z uznanymi naukowcami zajmującymi się Holokaustem, w związku z próbą przedstawienia Holokaustu jako wspólnej polsko-żydowskiej tragedii oraz poparciem dla uchwalonego w 2018 roku prawa, które umożliwia cywilne ściganie historyków badających współpracę obywateli polskich z władzami nazistowskimi podczas niemieckiej okupacji.

W 2021 roku kolejne przepisy skutecznie zamknęły możliwość dochodzenia roszczeń restytucyjnych przez ofiary Holokaustu i ich rodziny. W rezultacie stosunki między Warszawą a Jerozolimą uległy pogorszeniu.

Czołowy ekspert ds. Holokaustu oskarża Netanjahu o “zdradę sześciu milionów