Autoportret, „Literarisze Bleter” nr 12, 12.03.1930, s. 1; na zdjęciu dedykacja Chagalla dla „Literarisze Bleter” z 1924 roku.

7 lipca 2017 r. mija 130 rocznica urodzin jednego z najwybitniejszych malarzy awangardystów XX wieku, Marca Chagalla.

Chagall kojarzy się przede wszystkim z obrazami przedstawiającymi unoszące się w powietrzu pary kochanków albo kozy i kury fruwające nad drewnianymi domkami. Był jednak artystą znacznie bardziej wszechstronnym. Poza malarstwem zajmował się grafiką, ceramiką, projektował dekoracje sceniczne, tworzył witraże do synagog i kościołów oraz ilustracje do książek. Był też autorem autobiografii napisanej w języku francuskim (Ma vie, Paryż 1931).

Mało kto wie, że Chagall pisał wiersze w jidysz. We wspomnieniach często wracał do rodzinnego miasta. Witebsk – miasto jego dzieciństwa – ukształtowało go, a artysta uwieczniał je zarówno w wierszach jak i na obrazach.

Dzwoni we mnie

Dalekie miasto

Białe kościoły

I synagogi. Brama

Jest otwarta, niebo rozkwita.

A życie płynie dalej.

 

Tęskno mi

Za krzywymi ulicami.

Szarymi macewami na wzgórzu,

Gdzie pochowani leżą pobożni Żydzi.

[Tłum. wiersza Majn wajte hejm]

 

Marc Chagall przyszedł na świat 7 lipca 1887 r. w Pieskowatinie na przedmieściach Witebska. Urodził się jako Mosze Chackielewicz Szagał (Szagalow). Był najstarszym z dziewięciorga dzieci Chackiela Zachara i Fajgi-Ity. Swoją edukację zaczął od chederu w Witebsku. Rysunkiem zainteresował się w rosyjskim gimnazjum, do którego przyjęto go dzięki łapówce. Na pierwsze lekcje malarstwa zaczął uczęszczać do studia prowadzonego przez Jehudę Pena.

Jako dziewiętnastolatek opuścił Witebsk. Udał się do Petersburga, gdzie rzucił się w wir studiów malarskich. Kolejnym ważnym etapem w jego karierze był wyjazd do Paryża w 1910 roku. Tam znalazł się w kręgu artystów awangardystów. Zapoznał się nowymi nurtami w sztuce, nowymi technikami.

Tuż przed wybuchem I wojny światowej wyruszył do Berlina, a stamtąd do rodzinnego miasta. Tam zastał go wybuch wojny, który uniemożliwił mu powrót do Francji. Po rewolucji październikowej włączył się w tworzenie „nowej sztuki”. Został mianowany komisarzem sztuk pięknych guberni witebskiej, prowadził Akademię Sztuk Pięknych. Jego kariera rozwijała się, a obrazy były wystawiane.

Czuł jednak, że w nowym ustroju jego indywidualność artystyczna nie będzie respektowana. Latem 1922 r. zdecydował się na wyjazd do Europy Zachodniej. Osiadł we Francji, ale przyjmował zlecenia z różnych stron. Podróżował do Palestyny, Holandii, Hiszpanii, Włoch. W 1935 r. odwiedził też Polskę.

Po dojściu Hitlera do władzy w Niemczech jego obrazy wystawiane w Monachium zostały skonfiskowane. Po wybuchu II wojny światowej Chagall przeniósł się z rodziną na południe Francji. W maju 1941 r., dosłownie w ostatniej chwili, udało mu się wyjechać do Stanów Zjednoczonych.

W 1946 r. powrócił do Europy. Osiadł na stałe we Francji. Realizował wielkie projekty w wielu rejonach świata – dekoracje ścienne w Tokio oraz w Tel Awiwie, witraże w kościołach (m.in. Metz, Moguncja, Nowy Jork) oraz w siedzibie głównej ONZ. Zarówno w obrazach, jak i w dziełach wielkoformatowych sięgał często po tematykę biblijną. Dostrzeżemy na nich świat jego dzieciństwa, drewniane domki Witebska, postacie z cyrku. Nie bez powodu już przed wojną określano go jako „malarza snów”. Zmarł w Saint-Paul-de-Vence we Francji 28 marca 1985 roku.

Aleksandra Król

http://www.sztetl.org.pl/pl/cms/aktualnosci/5757,brama-jest-otwarta-niebo-rozkwita-130-rocznica-urodzin-chagalla/