Piątek, 26 czerwca 1942 r., jest dla „Oneg Szabat” [konspiracyjnej organizacji utworzonej przez Emanuela Ringelbluma, stawiającej sobie za cel dokumentowanie losów Żydów w okupowanej Polsce] dniem wielkich wydarzeń — pisał w swoim dzienniku twórca Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego. — Dziś przed południem radio angielskie nadało audycję dla polskich Żydów. Powiedziano wszystko, o czym dobrze wiemy: Słonim i Wilno, Lwów i Chełmno itd. W ciągu długich miesięcy boleliśmy, że świat jest głuchy i niemy wobec naszej tragedii, nie mającej sobie równej w dziejach. Mieliśmy pretensje do polskiej opinii publicznej, do czynników pozostających w kontakcie z rządem polskim, że nie podają [informacji] o rzezi polskich Żydów, że świat o tym nie wie. Oskarżaliśmy polskie czynniki, że świadomie przemilczają naszą tragedię, aby nie przyćmiła ich własnej. […]

Z nadanej w języku polskim audycji świat dowiedział się o „straszliwych bestialstwach, jakich dopuszcza się hitlerowski okupant w stosunku do Żydów”. Przekazano informacje o akcjach eksterminacyjnych, m.in. w Stanisławowie, w którym Niemcy rozstrzelali ponad 16 tysięcy Żydów, w wyniku czego całkowita liczba ludności tego 18-tysięczneogo miasteczka zmalała do 1700 mieszkańców. BBC informowała też m.in o zbrodni w podwileńskich Ponarach, gdzie rozstrzelano ponad 60 tysięcy Żydów, oraz o wykorzystaniu „specjalnych samochodów-komór gazowych” we wsi Chełmno. W sumie na podstawie informacji przekazanych „Oneg Szabat” oszacowano łączną liczbę wymordowanych Żydów polskich na 700 tysięcy.

Następnie przemówił członek Rady Narodowej RP w Londynie Szmul Zygielbojm (w transkrypcji „Zygielbaum”). Zapewniał on swoich braci w Polsce o solidarności z nimi i dążeniu do dokonania odwetu na Niemcach. Podkreślił też wspólnotę losów Polaków i polskich Żydów będących ofiarami hitlerowskiego terroru.

– Zdajemy sobie sprawę, że niszczenie Żydów jest częścią ogólnego planu zniszczenia Polski. Że Niemcy chcą zniszczyć nie tylko ludność żydowską, lecz całą ludność Polski — mówił Zygielbojm.

Grupa „Oneg Szabat” wypełniła w ten sposób wielkie posłannictwo historyczne, zaalarmowała przecież świat o naszym losie i może uratowała setki tysięcy polskich Żydów od zagłady — notował z satysfakcją w swoim dzienniku Emanuel Ringelblum. To ostatnie pokaże, rzecz oczywista, najbliższa przyszłość. Nie wiem, kto z tej grupy osób przeżyje, kto dostąpi szczęścia opracowania zebranych materiałów. Jedno jest jednak jasne dla nas wszystkich: nasz trud i wysiłek, nasze poświęcenie i życie w ustawicznym strachu nie były daremne.

Skany transkrypcji audycji nadanej przez BBC z nasłuchu radiowego prowadzonego przez „Oneg Szabat” mogą Państwo zobaczyć w linku poniżej: bit.ly/BBC_1942

Przyslal Jerzy Klechta