Przyslal Adam Mer
Jeżeli zapytamy typowego maturzystę o polskie Nagrody Nobla, to wymieni jednym tchem sześć osób: Sienkiewicza, Reymonta, Szymborską, Miłosza, Wałęsę i Skłodowską-Curie. Będzie przy tym przekonany, że wymienił wszystkie. Ale liczba laureatów pochodzących z Polski jest dużo większa.
W XIX wieku na terenach dawnej I Rzeczypospolitej zamieszkiwało około czterech milionów Żydów, co stanowiło około 80 proc. całkowitej populacji Żydów na świecie. Była to konsekwencja tolerancyjnej polityki królów polskich, którzy od wieków przyjmowali Żydów prześladowanych niemal w całej Europie. Warto wiedzieć, że pierwszy opis księstwa Polan pochodził od żydowskiego kupca Ibrahima ibn Jakuba. Gdy uczyłem się o nim w szkole, podręcznik twierdził, że był on Arabem.
Do pierwszej połowy XVII wieku nazywano Rzeczpospolitą rajem Żydów (łac. paradisus Iudaeorum). Ta idylliczna sytuacja skończyła się, gdy Kozacy Chmielnickiego wymordowali 100 tys. Żydów. Dopiero jednak carskie prześladowania w XIX wieku doprowadziły do masowej emigracji (głównie do USA) znanej nam ze „Skrzypka na dachu”.
W II Rzeczypospolitej spisy ludności wykazały około 2,8 miliona Żydów w 1921 roku; liczba ta wzrosła do ok. 3,5 miliona w 1939 roku. Zdecydowana większość z nich zginęła w Holocauście.
W świetle powyższych liczb trudno się dziwić, że znaczna część laureatów Nagrody Nobla pochodzenia żydowskiego wywodzi się z terytorium Rzeczypospolitej. Niektórzy do końca życia pamiętali o swoim kraju urodzenia, niektórzy zupełnie się nim nie interesowali.
W artykule TUTAJ
przeczytasz miedzy innymi o takich Noblistach jak:
1. Albert Michelson
2. Henri Bergson
3. Izydor Izaak Rabi
4. Tadeusz Reichstein
5. Samuel Josef Agnon
6. Isaac Bashevis Singer
7. Menachem Begin
8. Roald Hoffmann
9. Georges (Jerzy) Charpak
10. Szimon Peres
11. Józef Rotblat
12. Aaron Ciechanower
13. Leonid Hurwicz
Kategorie: Ciekawe artykuly, wspomnienia
Sprawa jest bardziej skomplikowana niz moze sie wydawac na pierwszy rzut oka. Tereny dawnej Rzeczypospolitej (i nawet tej miedzywojennej II RP) byly zamieszkale nie tylko przez Polakow i Zydow, lecz takze przez wielomilionowe rzesze Ukraincow, Bialorusinow i Litwinow. Przed rokiem 1918-tym wszystkie ziemie dawnej Rzeczypospolitej nalezaly do Imperium Rosyjskiego, Austro-Wegierskiego i do Prus (a potem do Niemiec). Wiekszosc
wymienionych Noblistow-Zydow pochodzila z terytoriow ktore obecnie wchodza w sklad Ukrainy, Bialorusi lub Litwy. W wielu encyklopediach anglojezycznych (amerykanskich przede wszystkim, lecz nie tylko) pochodzenie takich Noblistow jak Michelson okresla sie jako ”bialoruskie”, Charpak ”ukrainskie” lub ”bialoruskie”, zaleznie od wydania, itd. Tak wiec do nich moga sie przyznawac inne kraje poza Polska. Na pocieszenie dodam, ze rowniez i one (Ukraina, Litwa, Bialorus) bynajmniej o nich nie sie nie ubiegaja. Natomiast portrety zydowskich Noblistow z nauk scislych (Fizyka i Chemia) zdobia cala wielka sciane w hallu Wydzialu Fizyki Uniwersytetu w Tel-Awiwie. Kilkadziesiat fotografii, naprawde imponujace!