Przyslal Alex Wieseltier

“Kto zna Antka czuje mojrę
Ale jeden nie znał jej
I naraził się dlatego na dintojrę
Skończył się z przyczyny mej”

Kto nie pamięta Grzesiuka i “Balu na Gnojnej”? Dintojra to krwawa rozprawa w światku przestępczym. Ale samo słowo wzięte jest z żydowskiego Din Tora!

Din Tora to hebrajski termin określający sprawę sądową w Beis Din (Dom Sądu) tocząca się przed Dajanami (Sędziami – nie mylić z Mosze Dajanem!), którzy sądzą zgodnie z rabinicznym prawem, czyli według Tory.
Spór w Beis Din może dotyczyć wszelkich spraw handlowych lub prywatnych, które normalnie byłyby rozstrzygane w sądzie.
Podstawową zasadą jest to, że spór między dwoma Żydami powinien być skierowany do rozstrzygnięcia w Beis Din, a nie do sądu cywilnego.

Opiera się to na założeniu, że halacha (prawo żydowskie) wywodzi się z Biblii i Boskiego autorytetu i jest samowystarczalnym i wszechstronnym systemem zdolnym do radzenia sobie ze wszystkimi problemami życia. Zatem religijnym i moralnym obowiązkiem każdego Żyda, który chce dochodzić roszczeń przeciwko innym Żydowi lub każdego Żyda, który jest pozwany przez innego Żyda na Beis Din, jest załatwienie sporu w Beis Din oraz akceptacja i wykonanie każdej decyzji Beis Din.

System prawny w Din Tora oparty jest na prawie żydowskim, sformułowanym w Talmudzie i skodyfikowanym w kodeksach Majmonidesa i Shulchan Aruch (standardowe kodeksy prawa żydowskiego). Judaizm posiada wszechstronny i wysoce wyrafinowany system prawny, zdolny do radzenia sobie z najbardziej skomplikowanymi zagadnieniami. Strony sporu nie muszą znać prawo żydowskie, bo wiedzę tą posiadają Dajanowie.

W Din Tora zwykle bierze udział co najmniej trzech Dajanów, mających bogate doświadczenie we wszelkiego rodzaju sporach i procesach sądowych. Normalnie Dajanowie to doświadczeni rabini, ale w przypadkach rozstrzygania sporów ekonomicznych Dajanami mogą być specjaliści w dziedzinie prawa i ekonomii.
Din Tora może być wniesiona przez każdego Żyda przeciwko innym Żydom (a nawet przeciwko nie-Żydom) pod warunkiem, że obie strony zgodzą się poddać jurysdykcji Beis Din.

Według prawa żydowskiego każda ze stron sporu może zmusić drugą stronę do stawienia się przed Beis Din dla rozstrzygnięcia sporu. Należy jednak zaznaczyć, że takowe sądy żydowskie miały bardzo niewielkie uprawnienia do egzekwowania tego prawa.

Obecnie, z wyjątkiem Izraela, gdzie pewne prywatne sprawy mają status prawnie przypisany sądom rabinackim, Din Tora w zasadzie może się odbyć tylko wtedy, jeśli obie strony sporu podpisały się pod umową uznającą werdykt Beis Din za wiążący.
Obecnie Beis Din jest wymagany tylko w przypadku konwersji i gittin (dokumenty rozwodowe).

Oprócz wyżej wspomnianych, istniejące na całym świecie sądy tego rodzaju nadzorują następujące sprawy:
Certyfikację koszerności restauracji i producentów żywności.
Kontrolę rytualnych rzezaków i inspektorów rytualnego uboju.
Nadzór nad budową i konserwacją mykwy (rytualnej łaźni).
Określenie “statusu osobistego” (tj. Czy ktoś jest Żydem według halachy).
Autoryzację i nadzór nad mohelami (obrzezanie).
Problemy dotyczące praktyk pogrzebowych i żałoby.

W społecznościach ortodoksyjnych Żydów czasami stosuje się Beis Din do rozwiązywania sporów cywilnych. Współczesne społeczeństwa zachodnie coraz częściej pozwalają na rozstrzyganie sporów cywilnych w drodze prywatnego arbitrażu, umożliwiając religijnym Żydom zawieranie porozumień przewidujących arbitraż przez określony Beis Din w przypadku sporu. Za pomocą tego narzędzia zasady, procedury i orzeczenia Beis Din są akceptowane i mogą być egzekwowane przez świeckie sądy w taki sam sposób, jak orzeczenia świeckiego stowarzyszenia arbitrażowego. Na przykład w orzeczeniu z 2018 roku Sąd Apelacyjny w Ontario w Kanadzie zatwierdził decyzję arbitrażową wydaną przez trybunał sądu rabinicznego w Nowym Jorku Beis Din w Brooklynie.
Jednak orzeczenia sądów wyznaniowych nie mogą być wiążące bez uprzedniej zgody obu stron, a poza tym mogą działać jedynie jako mediacja.

Alex Wieseltier
Kwiecień 2021