Robert Stefanicki

Konflikt izraelsko-palestyński zaostrza nastroje na świecie. Na zdjęciu: palenie flagi Izraela podczas manifestacji w Bejrucie. Liban, 29 października 2023 r. (Fot. Hassan Ammar / AP Photo)

Sytuacja na Bliskim Wschodzie zaraża resztę świata nienawiścią i wzmaga kulturową polaryzację. Od USA, przez Europę, po Rosję i Chiny mnożą się antysemickie incydenty w dawno niewidzianej skali. Rośnie też liczba aktów islamofobii.

Polowanie na Żydów urządzone w niedzielę w rosyjskim Dagestanie przez tłum wymachujący palestyńskimi flagami to chyba najbardziej ekstremalny przykład trendu narastającego od 7 października. Tego dnia komanda Hamasu wtargnęły do Izraela i zabiły 1,4 tys. ludzi.

Jak dotąd odwet Izraela kosztował życie ok. 8 tys. Palestyńczyków. 

Dane zebrane przez amerykańską Ligę Przeciwko Zniesławieniom (ADL) pokazują, że nowa fala antysemityzmu nie ogranicza się do jednego regionu ani kontynentu.  

Konflikt izraelsko-palestyński przyczynia się do zaognienia nastrojów na całym świecie. Na zdjęciu: antysemicko nastawiony tłum na lotnisku w Machaczkale, stolicy Dagestanu, chcący ‘wyławiać’ z samolotów Żydów i Izraelczyków, 30 października 2023 r. Fot. AP

Rośnie antysemityzm, przybywa przestępstw z nienawiści

W Niemczech w ciągu trzech tygodni odnotowano 240-procentowy wzrost liczby incydentów antysemickich. Jeszcze większy, 300-procentowy – w Austrii.

Budynki mieszkalne w Berlinie, w których mieszkają Żydzi, oznaczono gwiazdami Dawida, synagogę obrzucono koktajlami Mołotowa. Niemiecki komisarz ds. antysemityzmu przestrzegł przed cofnięciem się tego kraju do „najstraszniejszych czasów”.  

We Francji, która ma największą w Europie społeczność żydowską i muzułmańską, w tym okresie doszło do większej liczby incydentów antysemickich niż w ciągu całego ostatniego roku: zgłoszono 501 przestępstw, od obelg słownych i antysemickich graffiti (np. „Zabijanie Żydów jest obowiązkiem”) po groźby śmierci i napaści fizyczne. 

W Wielkiej Brytanii od 7 do 23 października zgłoszono ponad 600 incydentów antysemickich, co stanowi najwyższą liczbę, odkąd w latach 80. XX wieku zaczęto je rejestrować. To wzrost o 641 proc. w porównaniu z tym samym okresem z zeszłego roku.  

W miejscach, w których odnotowuje się takie zdarzenia, wzrosła także liczba przestępstw z nienawiści na tle islamofobicznym. Według londyńskiej policji było ich w tym mieście 101, gdy w tym samym okresie 2022 r. – 42. Natomiast jedna z brytyjskich organizacji pozarządowych doliczyła się ich aż 291. 

Błyskawiczny przegląd wydarzeń ze świata, o których trzeba wiedzieć.

Zapisz się na autorski newsletter i przekraczaj granice bez ruszania się z domu.

Administratorem danych osobowych podanych przy zapisaniu się na newsletter jest Agora S.A. z siedzibą w WarszawieWięcej

Human Rights Watch ubolewa, że po wybuchu wojny inne kraje poza Wielką Brytanią nie publikują statystyk incydentów związanych z islamofobią. Ponadto władze różnych krajów europejskich nałożyły nadmierne – zdaniem tej organizacji – ograniczenia na propalestyńskie protesty i wystąpienia. 

ADL zbadała poglądy antysemickie w Europie. We wschodniej części kontynentu wyrażało je najwięcej Węgrów (37 proc.) i Polaków (35 proc.). W Europie zachodniej Hiszpania pozostawała krajem o najwyższym poziomie postaw antysemickich – 26 proc., a następnie Belgia, Francja i Niemcy (12 proc.). 

Sondaż przeprowadzony wśród społeczności żydowskich w Europie przez Agencję Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) wykazał, że zdaniem 90 proc. respondentów antysemityzm się nasila i coraz więcej Żydów twierdzi, że zastanawia się nad opuszczeniem z tego powodu Europy. 

Niestety, ankieterzy nie dopytali, dokąd Żydzi chcieliby się udać. Bo wydaje się, że wszędzie jest podobnie – a najgorzej w samym państwie żydowskim, gdzie najwyższe jest ryzyko śmierci z ręki terrorysty.  

W Stanach Zjednoczonych, kraju generalnie bardzo przychylnym Żydom,  w dniach 7-23 października Liga Przeciwko Zniesławieniom odnotowała 312 incydentów antysemickich, co daje  wzrost o 388 proc. rok do roku. 

Natomiast Rada ds. Stosunków Amerykańsko-Islamskich (CAIR) podała, że otrzymała blisko 800 skarg na incydenty motywowane islamofobią i uprzedzeniami wobec Palestyńczyków i Arabów – to najwyższy poziom od 2015 r. (i było ich trzykrotnie więcej niż w ubiegłym roku). Najstraszniejszym z tych zdarzeń było śmiertelne pchnięcie nożem 6-letniego muzułmańskiego chłopca w Illinois. 

29.10.2023, palenie flagi Izraela podczas manifestacji w Casablance (Maroko). Fot. Mosa’ab Elshamy / AP Photo

Kiedyś dominował antysemityzm konserwatywny, dziś przybywa postaw antyizraelskich

Wielu ekspertów od przestępstw z nienawiści wskazuje na głęboko zakorzenione negatywne przekonania na temat Żydów, które – choć zawsze są obecne – ujawniają się w okresach napięcia społecznego. Badania potwierdziły gwałtowny wzrost opinii antysemickich w internecie podczas pandemii COVID-19 i po rosyjskiej inwazji na Ukrainę w lutym zeszłego roku.  

O ile dawniej dominował antysemityzm konserwatywny, bazujący na przekonaniu, że Żydzi potajemnie rządzą światem, obecnie coraz większy jest udział postaw antyizraelskich. Według jednego z badań, 91 proc. ostatnich incydentów w Europie ma związek z konfliktem palestyńskim, a nie z „żydowskimi bankierami”. I ten nurt bardziej angażuje osoby o poglądach lewicowych. 

W USA szczególnie kampusy uniwersyteckie są sceną potyczek grup zatroskanych bardziej o bezpieczeństwo Izraelczyków z protestującymi przeciwko zabijaniu Palestyńczyków, przy czym ci ostatni dominują. W sobotę Uniwersytet Cornell Hillel w stanie Nowy Jork radził żydowskim studentom, by trzymali się z daleka od budynku koszernej jadalni, bo na internetowym forum ktoś podpisujący się jako „żołnierz Hamasu” zagroził, że przyniesie karabin szturmowy i wystrzela „wszystkie żydowskie świnie”. Jared Kushner, zięć i doradca byłego prezydenta Donalda Trumpa, stwierdził w niedzielę, że dla amerykańskich Żydów (sam jest jednym z nich) Arabia Saudyjska jest bezpieczniejsza niż kampusy uniwersyteckie w USA. 

Różne oblicza antysemityzmu

Można oczywiście dyskutować, co jest antysemityzmem.

Na pewno nie jest nim każda krytyka Izraela, jak by chcieli zwłaszcza prawicowi Izraelczycy. Nawet nawoływanie do przemocy – np. życzenie śmierci izraelskim żołnierzom ani kibicowanie Hamasowi – niekoniecznie musi mieć podłoże antysemickie, choć może być tak ujmowane w statystykach. Czy bardzo popularne hasło o Palestynie „od rzeki do morza” oznacza chęć zniszczenia państwa Izrael czy narodu żydowskiego? Gwiazda Dawida na szubienicy dla jedynych będzie symbolizowała zagładę narodu żydowskiego, dla innych – może nieświadomych historycznych konotacji tego połączenia – jedynie nielubiane państwo Izrael. Albo wręcz Stany Zjednoczone. Bo w wielu krajach nienawiść do Izraela jest tylko przedłużeniem nienawiści do Ameryki.

Np. Chiny nie mają tradycji antysemityzmu, Żydzi byli tam raczej podziwiani jako naród pracowity i zdyscyplinowany w kolektywnej budowie dobrobytu. Teraz jednak w Pekinie uznano, że Izrael jest przydatnym narzędziem w rywalizacji z Waszyngtonem. Chińskie media państwowe oskarżają Stany Zjednoczone o przymykanie oka na izraelską agresję, a jednocześnie utrwalają stereotypy o żydowskim wpływie na amerykańską politykę. 10 października w państwowym kanale CCTV padło stwierdzenie, że „Żydzi, którzy stanowią 3 proc. populacji USA, kontrolują 70 proc. bogactw tego kraju”.  

Podobną narrację słychać w Rosji, choć tam sytuacja jest bardziej skomplikowana, bo Rosja ma bogate tradycje antysemickie oraz wielu prominentnych Żydów, więc antysemityzm jest wykorzystywany tak w globalnych, jak i w wewnętrznych rozgrywkach. 

Wojna Izraela z Hamasem podpaliła lont globalnego antysemityzmu

Robert Stefanicki