Sprawiedliwy wśród Narodów Świata – tytuł przyznany:

20 września 2003

• Rudolf Stefan Weigl

Ukrywający się:

Historia pomocy

wrzesień 2014, dr Maria Ciesielska / red. Klara Jackl

Rudolf Stefan Weigl urodził się w Przerowie na Morawach. Po śmierci jego ojca ojczymemRudolfa został  Józef Trojnar, profesor gimnazjalny w Jaśle i Stryju.  Dzięki temu Rudolf nietylko mówił po polsku, ale i pielęgnował polską kulturę i obyczaje. W 1907 r. ukończył studiaprzyrodnicze na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie został asystentem znakomitego uczonegoi pedagoga, profesora Nasbaum-Hilarowicza.

Już w czasie I wojny światowej profesor Weigl wynalazł pierwszą na świecie skutecznąszczepionkę przeciw tyfusowi plamistemu, nad którą pracę kontynuował w Zakładzie BiologiiOgólnej Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie,  zwanym później Instytutem Weigla.Zarówno w  okresie okupacji sowieckiej Lwowa, jak i po wkroczeniu Niemców do miasta,profesor Weigl był kierownikiem Instytutu. Trwał na stanowisku, mimo że odmówił podpisaniaReichslisty.  Nie usunięto go, ponieważ produkowana przez Instytut szczepionka, jakonajskuteczniejsza, była przeznaczana na potrzeby Wehrmachtu.

Wkrótce profesor zdał sobie sprawę, że zatrudnienie w Instytucie dawało szansę naprzetrwanie wielu zagrożonym osobom. Legitymacja pracownika w dużym stopniu chroniłaprzed przypadkowym aresztowaniem.Gestapo unikało kontaktów z osobami, od którychmogłyby przypadkowo zarazić się tyfusem.

Profesor Weigl zaczął więc zatrudniać w Instytucie zagrożone osoby – przede wszystkimczłonków konspiracji i intelektualistów. W ten sposób prof. Weigl pomógł ochronić takżeŻydów, zatrudniając ich jako karmicieli wszy. Uratował, jak się dziś ocenia, około 5 tysięcyprzedstawicieli lwowskiego środowiska naukowego (także żydowskich naukowców, m.in.Ludwika Flecka i małżeństwo Meislów) oraz członków ruchu oporu.

Produkowana w Instytucie szczepionka drogą konspiracyjnych powiązań trafiała do ludnościcywilnej, partyzantów, a także do lwowskiego i warszawskiego getta oraz obozówkoncentracyjnych i więzień gestapo. Profesor Weigl pragnął uratować także żydowskiegonaukowca profesora Filipa Eisenberga, wybitnego bakteriologa krakowskiego. Zaproponowałmu zatrudnienie w Instytucie. Eisenberg wolał jednak ukrywać się w Krakowie. Nie udało musię przeżyć wojny.

Po zakończeniu wojny profesor Weigl zamieszkał w Krakowie i kontynuował  badanianaukowe na Uniwersytecie Jagiellońskim, a później – aż do emerytury w 1951 r. – naUniwersytecie w Poznaniu. Był dwukrotnie nominowany do Nagrody Nobla. Po raz pierwszyw 1942 r., wtedy jego kandydaturę zablokowali Niemcy w akcie zemsty za odmowępodpisania Reichslisty. Drugi raz w 1948 r. udaremniły to polskie władze komunistyczne. Profesor Rudolf Weigl był też latami fałszywie posądzany przez niektórych swoich byłychwspółpracowników o kolaborację z Niemcami.

BIBLIOGRAFIA

• Archiwum Yad Vashem, 9898
• Maciej Bilek, Biografie Polaków – odkrywców szczepionek i organizatorów szczepień na świecie,

  Ostatni dostęp 17.05.2014

• Krystyna Weigl-Albert, Ewa Weigl-Poznańska, Prof. Rudolf Weigl – wspomnienie,Gazeta Wyborcza 17 maja 2014,

  Ostatni dostęp 17.05.2014

• Trzecia Część Nocy, Andrzej Żuławski, 1971, Polska, Dramat wojenny
• Zwyciężyć Śmierć… Prof. Rudolf Weigl, Halina Szmura, 2008, Polska, Dokumentalny

powrót