Któż w Warszawie końca XIX wieku nie znał kawiarni „Udziałowa”, mieszczącej się w kamienicy na rogu Nowego Światu i Alei Jerozolimskich. Modny wówczas kefir czy kumys pili tam Stefan Żeromski, Bolesław Leśmian, Władysław Reymont, Kazimierz Przerwa-Tetmajer. W latach 30. XX wieku był tu nie mniej sławny „Café Club”, w czasie okupacji lokal Nur für Deutsche, dwukrotnie obrzucony granatami przez bojowców Gwardii Ludowej. Po wojnie na miejsce zburzonej kamienicy powstał gmach, socrealistyczny w formie, narodowy w treści – siedziba Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy. Któż nie zna słynnego na całą Polskę napisu, umieszczonego na jego elewacji: „CAŁY NARÓD BVDVJE SWOJĄ STOLICĘ”.

Wydaje się, że otwarciu w Markowej Muzeum Polaków Ratujących Żydów Podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów towarzyszył podobny entuzjazm, jak w bohaterskich latach odbudowy. Sprecyzujmy: zmasowana akcja propagandowa była wtedy odgórnie przygotowana przez jeden ośrodek, ale entuzjazm był najczęściej autentyczny. A jak jest teraz? Chciałbym dorzucić swoje trzy grosze do tej dyskusji.

Grosz pierwszy – nic nowego

Mało jest dyskursów publicznych tak zrytualizowanych i spetryfikowanych, tak zakrzepłych w kanonicznych formułach i niezmiennej retoryce, przybierających formy narodowo-patriotycznej liturgii – jak dyskurs o pomocy Żydom. W mocy pozostają moje rozpoznania, które sformułowałem w książce Ratowanie. Opowieści Polaków i Żydów (2010). Polskiemu dyskursowi o pomocy wciąż zagrażają trzy demony: demon rywalizacji (na martyrologię, na bezinteresowność, na szlachetność); demon statystyki (im więcej Sprawiedliwych, tym lepiej); demon trywializacji (podkreślana masowość pomocy podważa heroiczność czynu). Przedzierałem się przez teksty prasowe, komentarze i przemówienia okolicznościowe przedstawicieli władz najwyższych z Panem Prezydentem na czele z rosnącym znużeniem i poczuciem déjà vu.

Znam tę melodię od urodzenia. Chwała i sława. I ten blask heroicznego męczeństwa, który spływa na nas wszystkich i nas Polaków oświetla, ogrzewa, syci i dumą napełnia.

Pan Prezydent Andrzej Duda zapewnił w swym wystąpieniu na otwarciu muzeum, że możemy być dumni. „To wielkie miejsce dla Rzeczypospolitej Polskiej, bo tu jak w soczewce skupia się to, co jest jedną z przyczyn, że my jako Polacy możemy czuć się godnie”. Pan Prezydent z empatią mówił o tragedii rodziny Ulmów, ale przecież mówił to ten sam człowiek, który w kampanii prezydenckiej w zeszłym roku cynicznie zagrał kartą pogromu w Jedwabnem dla czysto politycznych celów. Pan Prezydent przyzwyczaił nas do tego, że potrafi mówić pięknie, gładko i z przejęciem, jeśli tylko służy to „dobru narodu”. Żydzi, Polacy, Holokaust stają się w tych mowach narzędziami do realizowania interesów władzy.

Niezmienne pozostało, praktykowane obowiązkowo i od zawsze, ogałacanie czynów Sprawiedliwych z historycznego kontekstu. Jednostronność prowadząca do deformacji, manipulacji, w ostatecznym rachunku – do historycznego fałszu. I agresywne eliminowanie wszelkich głosów spoza anielskiego chóru narodowej chwały. I oskarżenia o antypolską zmowę ze zdradą włącznie. „My tu chwałę swoją celebrujemy, a wy nam pokazujecie jakieś zagrzebane w lasku trupy zabitych Żydów, jakieś pożydowskie złoto, jakieś pierzyny, talerze, ubrania… Dumni dumą słuszną swą jesteśmy, dumę naszą światu dumnie pokazujemy i pokazywać będziemy, żeby świat pojął wreszcie, jak to było z tymi Żydami naprawdę. Pojął i nami się zachwycił”.

W dwudziestą rocznicę powstania w getcie warszawskim tow. Mieczysław Moczar mówił:

Calosc KLIKNIJ TUTAJ

Przyslal Heniek Lewkowicz