W Polsce jest postacią niemal nieznaną, mimo, że urodził się w galicyjskim Jarosławiu. Sam Spiegel sławę zdobył w Hollywood jako producent kasowych filmów takich jak „Most na rzece Kwai” czy „Lawrence z Arabii”. Trzykrotnie pod rząd jego produkcje zdobywały Oscara w kategorii „Najlepszy film”.

Kim był Sam Spiegel (właściwie Samuel P. Spiegel)? Urodził się 11 listopada 1901 roku w Jarosławiu, w Galicji, w ówczesnej monarchii austro-węgierskiej. Pochodził z miejscowej, żydowskiej rodziny. Ojciec przyszłego producenta filmowego – Szymon Spiegel – był właścicielem tutejszej hurtowni tytoniu, zaś matka Regina zajmowała się prowadzeniem domu.

Droga do Hollywood

Stosunkowa zamożność rodziny pozwoliła Samuelowi na zdobycie starannego, jak na ówczesne czasy, wykształcenia. Miał poznać biegle siedem języków. Po ukończeniu szkoły średniej, wyjechał do stolicy Austro-Węgier, gdzie studiował na prestiżowym wówczas Uniwersytecie Wiedeńskim. Niestety nie wiemy jaki kierunek wybrał. Z dostępnych źródeł wiadomo, że jego rodzony brat Shalom Spiegel został uznanym profesorem mediewistyki i specjalizował się w poezji hebrajskiej.

Przez pewien czas Samuel przebywał w Palestynie, gdzie aktywnie działał w założonej w 1916 roku młodzieżowej organizacji syjonistycznej Haszomer Hacair („Strażnik Młody”), wzorującej swój system wychowawczy na zasadach skautingu (jej współzałożycielem na terenach polskich był m.in. wybitny później pedagog Henryk Goldszmit-Janusz Korczak).

W kolejnych latach (mniej więcej do 1927 roku) Spiegel przebywał w Stanach Zjednoczonych, by później (po wysłaniu go w 1930 roku przez wytwórnię Universal Picture na premierę filmu „All Quiet on the Western Front”) osiąść w Berlinie, gdzie zajmował się produkcją niemieckich i francuskich adaptacji filmowych. Jego pobyt w Niemczech zbiegł się w czasie z rosnącym poparciem dla nazizmu i wreszcie dojściem do władzy Adolfa Hitlera. Sytuacja w tym kraju, a zwłaszcza nasilające się represje wobec Żydów zmusiły go do emigracji, dzięki czemu uniknął późniejszego losu milionów pobratymców – ofiar Holocaustu.

Samuel Spiegel, jak wynika z pewnych relacji, był niespokojnym duchem. Ponoć (mało na ten temat wiarygodnych informacji) lądował w więzieniach w każdym kraju, w którym przyszło mu przebywać. Po opuszczeniu Niemiec najpierw znalazł się w Wiedniu, zaś prawdopodobnie w 1938 roku, po Anschlussie i zajęciu Austrii przez hitlerowców, wyjechał do Meksyku, by później przenieść się do Stanów Zjednoczonych, gdzie jego kariera zaczęła nabierać tempa.

Producent kasowych filmów

Przed przyjazdem do Ameryki i później, w kalifornijskiej „fabryce snów” –  Hollywood – Samuel początkowo występował pod nazwiskiem S.P. Eagle. Pod tym pseudonimem stworzył m.in. tragikomedię „Historia jednego fraka” (Tales of Manhattan 1942), nominowanego za scenariusz do Oscara „Intruza” (The Stranger, 1946), czy też ”We Were Strangers” (1949), Dopiero w 1954 roku, po wielkim sukcesie obsypanego nagrodami (m.in. 8 Oscarów i 4 nominacje) filmu  „Na nabrzeżach” (On the Waterfront) w reżyserii Ellie Kazana i głównej roli młodziutkiego Marlona Brando, powrócił do nazwiska i skróconej wersji imienia Sam.

Jako niezależny, hollywoodzki producent filmowy, współpracował przy najbardziej kasowych i jednocześnie kultowych dziełach amerykańskiego kina. Był pierwszym twórcą filmowym w dziejach Akademii Filmowej, który otrzymał trzy razy pod rząd statuetki Oscara w kategorii „Najlepszy film”.

Dorobek Sama Spiegla to głównie produkcje amerykańskie z lat 40., 50. i 60. XX wieku. W filmach produkowanych przez Spiegla grała cała plejada najlepszych i najbardziej rozpoznawalnych aktorów świata. W tamtych latach świat kina stał u jego stóp. Mógł sobie pozwolić na wyprodukowanie absolutnych superprodukcji pokroju „Mostu na rzece Kwai” z 1957 roku, który przeszedł do historii kina światowego jako jeden z najwybitniejszych obrazów wojennych. Spiegel wyprodukował m.in. film przygodowy „Lawrence z Arabii” z 1962 roku, gdzie w rolę tytułową wcielił się znakomity brytyjski aktor Peter O’Toole, a asystował mu inny gwiazdor światowego kina Anthony Quinn, czy też Omar Sharif.

Sam Spiegel wyprodukował niebywale interesujące i bardzo popularne jeszcze dziś filmy, które stały się istnymi przepustkami w dalszej karierze aktorskiej reżyserskiej i scenopisarskiej dla wielu ludzi pragnących zawojować Hollywood. Jako pierwszy człowiek związany z kinem został uhonorowany statuetkami Oscara trzykrotnie!

Wyprodukowane w Hollywood filmy uczyniły z niego zamożnego człowieka (zwykł mawiać, że albo umrze jako bogaty i znany człowiek, albo „zdechnie jak pies”). Miał posiadłości m.in. w nowojorskim Park Avenue, Londynie i na Rivierze. Trzykrotnie był żonaty. W 1920 roku poślubił Rachel Agranovich, w 1948 Lynn Baggett. Ostatnią jego wybraną była Betty Benson. Sam Spiegel zmarł w wieku 84 lat w sylwestrową noc 31 grudnia 1985 roku, w czasie wypoczynku na karaibskiej wyspie St. Martin.

„Aksamitna ośmiorniczka”

Przy tej okazji warto przyglądnąć się oryginalnej osobowości jaką charakteryzował się Spiegel. W kuluarach określany był mianem „aksamitnej ośmiorniczki” (velvet octopus), a odnosiło się to do jego nazbyt spolegliwości względem kobiet. Sam Spiegel był kobieciarzem i o tym krążyło wiele legend. Spiegel znany był też ze swojego umiłowania do Wielkiej Brytanii i Brytyjczyków. Był zapalonym anglofilem i miało to swój oddźwięk w podziwie do tego narodu oraz odbicie w doborze tematów produkowanych filmów.

Jeden z jego biografów piał, że był dowcipny, wyrafinowany, miał specyficzny urok, a także styl i nieprzeciętny talent do wynajdywania i wyczuwania dobrych tematów oraz przekuwania ich na dzieło filmowe. Sam Spiegel biegle mówił kilkoma językami, m.in. po angielsku, niemiecku, włosku, hiszpańsku, francusku oraz rzecz jasna hebrajsku i polsku. Przez całe swoje życie nie zapominał o swoim pochodzeniu i utrzymywał kontakty ze światem żydowskim. Jednym z jego przyjaciół był burmistrz Jerozolimy, Teddy Kollek.

jp

http://www.podkarpackahistoria.pl/2017/07/sam-spiegel-producent-mostu-na-rzece-kwai-urodzil-sie-w-jaroslawiu/

Literatura:

Krakowski A., Pollywood. Jak stworzyliśmy Hollywood (2011).