Gdzie koncertowano w XIX wieku?

Na ulicach, w karczmach, oberżach, stacjach pocztowych i przeprzęgowych oraz w ogrodach i traktierniach. Latem 1816 roku w lubelskich restauracjach występował warszawski Żyd, na którego repertuar składały się polskie pieśni przy akompaniamencie skrzypiec²⁷. Żydowskie kapele muzyczne najmowano również do występów w lubelskich teatrach. Na przykład, w 1851 roku sprowadzono do miasta radomską kapelę Judki Melodysty; zespół ten powrócił do Lublina także dziesięć lat później. W drugiej połowie XIX wieku w Lublinie działała żydowska orkiestra ogródkowa, która zajęła miejsce podobnych orkiestr polskich. Kapele te podejmowały najczęściej popularne w danym czasie motywy muzyczne, fragmenty oper, ckliwe piosenki miłosne. Muzycy żydowscy grali także na chrześcijańskich weselach²⁸.

Jak wyglądało lubelskie życie muzyczne w XX wieku?

Znaczny rozwój współcześnie rozumianego życia muzycznego przypadł w Lublinie na lata 20. i 30. W latach tych w naszym mieście organizowano ogromną ilość występów, koncertów, wieczorów muzyczno-tanecznych itd. Bardzo popularną rozrywką były dansingi organizowane przez wiele żydowskich towarzystw i organizacji, podczas których bawiono się przy muzyce granej na żywo i puszczanej z płyt winylowych. Dawne wędrowne kapele grajków zostały zastąpione przez amatorskie i profesjonalne orkiestry oraz zespoły muzyczne. Podobnie jak dzisiaj, przed II wojną światową rozrywki muzycznej dostarczały zarówno zespoły miejscowe, jak i przyjezdne. Lublin gościł u siebie wiele ówczesnych sław muzyki żydowskiej, które zatrzymywały się w mieście na trasie swoich tournées. Życie muzyczne w owym czasie organizowały w Lublinie także towarzystwa muzyczne.

Jakie towarzystwa muzyczne działały w mieście?

Na początku XX wieku w Lublinie powołano Żydowskie Towarzystwo Muzykalno-Teatralne Ha-Zomir (hebr. Słowik), którego jednym z głównych celów było popularyzowanie muzyki wśród ludności żydowskiej. Wiele wydarzeń muzycznych organizowało także Lubelskie Towarzystwo Muzyczne z siedzibą przy ulicy Kapucyńskiej 7. Instytucja ta miała charakter ogólnomiejski i nie była towarzystwem żydowskim, jednak w jej salach odbywały się od czasu do czasu dansingi żydowskich organizacji i występy żydowskich artystów. Podobnie rzecz miała się z Teatrem Miejskim, w którym organizowano czasem koncerty muzyki w wykonaniu żydowskich wirtuozów.

W obecnym tygodniu odbył się u nas w mieście koncert, z którego dochód przeznaczono na rzecz centralnej kasy Związku Żydowskich Studentów (z siedzibą w Zurychu). Lokalna sekcja Ha-Zomir odegrała sztukę Di Szwue [jid. Przysięga – przyp.] Gordina i spektakl ten odniósł wielki sukces. Zawdzięczamy to studentowi Szpirze, który obecnie, podczas ferii letnich, przebywa w domu [w Lublinie – przyp.] i wielce udziela się w Ha-Zomir.

A czy w Lublinie działały orkiestry i chóry żydowskie?

Obok chórów synagogalnych w mieście funkcjonowały też zespoły powiązane ze świeckimi instytucjami żydowskimi. Pierwsze żydowskie towarzystwo sportowe w Lublinie, Szimszon, prowadziło aż trzy orkiestry: dętą, smyczkową i orkiestrę piccolo; swoją orkiestrę i chór prowadziły także kluby sportowe Hakoach i Sztern. Powiązane z lewicową partią Bund towarzystwo Kultur-Liga posiadało orkiestrę dętą oraz Chór Robotniczy, którego pierwszy koncert odbył się 26 stycznia 1934 roku w siedzibie Towarzystwa Muzycznego przy ulicy Kapucyńskiej 7. Chórmistrzem Chóru Robotniczego był Roman (Rubin) Akerman, który wcześniej kierował także orkiestrą Szimszona oraz współorganizował wiele wieczorów muzyczno-tanecznych w Lublinie. Oprócz tradycyjnych orkiestr, w mieście funkcjonowały także modne wówczas jazz-bandy i orkiestry grające muzykę popularną, na przykład Rumba pod kierunkiem niejakiego Glozmana. Chóry żydowskie działały również przy lubelskich synagogach. Z chórem synagogi Maharszala występował w Lublinie kantor Weistuch; chór bożniczy Harfa z kolei brał udział w przedstawieniach inscenizowanych w Teatrze Miejskim (między innymi w Dybuku z 1926 oraz wystawionej rok później Betsabie)³¹. Z Lublina pochodzili także uznani dyrygenci pracujący w innych miastach, wśród nich należy wymienić przede wszystkim braci Glatsztejnów – Jakuba i Józefa Szlamę(spokrewnionych ze znanym poetą Jakubem Glatsztejnem).

Benefis Romana Akermana, Myśl Żydowska, R. 1, 1916, nr 3 (ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie, www.bc.wbp.lublin.pl)

Chór robotniczy, Lubliner Sztyme, R. 7, 1934, nr 3 (ze zbiorów Biblioteki Narodowej, www.polona.pl); treść: Sala Towarzystwa Muzycznego w Lublinie, Kapucyńska 7. W nadchodzący piątek 26 stycznia 1934 roku punktualnie o 8.30 wieczorem – pierwszy uroczysty koncert Chóru Robotniczego przy Radzie Centralnej (dział kultury) pod kierunkiem R. Akermana. W programie: Vivaldi, Corelli […], Puccini, Loewe, Glatsztejn i inni. Prócz tego udział wezmą: B. Kerszenberg (śpiew solo), T. Klejnman (solo na skrzypcach), pani Anna Akerman (przy fortepianie). Bilety w cenie od 25 do 75 groszy już do kupienia w sekretariatach związków zawodowych, a w dzień koncertu w kasie Tow. Muzycznego. Szczegóły w programach. W trakcie koncertu drzwi będą zamknięte, tłum. Piotr Nazaruk

Dziesiątego marca 1930 roku w lubelskim kinie Corso występował zespół czarnoskórych śpiewaków z amerykańskiego chóru Utica Jubilee Singers. Muzycy zatrzymali się w Lublinie na trasie swojego tournée po krajach Europy, zaś anonse ich występu ukazały się między innymi na łamach lokalnej żydowskiej prasy. Gazeta «Lubliner Tugblat» zanotowała: Kino Corso. Dziś, w poniedziałek 10-go tego miesiąca – tylko jeden występ «Czarnych Rewelersów» ze znanego na całym świecie amerykańskiego zespołu Utica Jubilee Singers. Czarny chór to obecnie sensacja największych miast Europy: Londynu, Paryża, Berlina, Wiednia, Pragi i innych. W programie: czarne pieśni ludowe Negro Spirituals, pieśni farmy i plantacji Olo Plantation Melodies i inne. Bilety do kupienia w kasie kina Corso.

Członkowie zespołu Utica Jubilee Singers, którzy odwiedzili Lublin (autor nieznany). J. Rosamond Johnson, C.W. Hyne, Utica Jubilee Singers Spirituals, Filadelfia 1930 (ze zbiorów Internet Archive, www.archive.org)

cdn

P0przednie czesci

TUTAJ