Jerzy Klechta
To nie jest słownik. Nie jest to nawet wybór słów i wyrażeń w języku jidysz. To raczej moja subiektywna, niepełna znajomość elementów języka, które się zachowały.
A GITE (GUTE) NACHT – dobranoc
A GUTN TOG – miłego dnia
BACHOR – niegrzeczny dzieciak
BELFER – nauczyciel
A BISELE – trochę
BOBE – babcia
BUBELE – (heb. bub-lalka) dzieciak
CHUCPA – tupet
CURESY – kłopoty
CYMES – coś wyjątkowo dobrego
CZIKAWES – ciekawostka
DI LIBE BRENT WI A NASE SZMATE – miłość płonie jak mokra szmata
FERTIK – skończone
FLEISZ (FLAJSZ) – mięso
GELT – pieniądze
GESZEFT – interes, dobry czy zły 🙂
GET – list rozwodowy
GEWALT, OJ GEWALT – o zgrozo!; biada!
GIT (GUT) MORGN – dzień dobry
GUTN OWNT – dobry wieczór
HARCIKN DANK – serdeczne dziękuję
ICH HAB KAINE GELT IN DER KIENSZENJE – nie mam ani grosza
JORCAJT – rocznica śmierci
JARMUŁKA – męskie tradycyjne nakrycie głowy
JIDISZKAJT – żydostwo
KAPCAN – niedojda, ofiara/ żebrak
KAPOC – wulgarne określenie męskiego narządu moczowo-płciowego 😉
KIBICER – żartowniś
KLOJZ – niewielki dom modlitwy, nazwa używana przez chasydów w dawnej
Galicji
KOJLEL – uczelnia religijna dla żonatych
KISZ MIR IN TOCHES – pocałuj mnie w dupę
KSIWA – przezwisko
KTUBA/KETUBA – (dokument ślubny wręczany kobiecie); dokument oficjalny,
np. paszport
KWITŁECH – (kartki); spisane na kartkach prośby do zmarłych, wtykane
przez chasydów do grobowców cadyków
LIPN, SZEJNE LIPN – usta, piękne usta
MAME-LOSZIN/LUZSZN – „język matki” – jidisz
MAMONA – pieniądze
MAMZER – bękart/ oszust
MECYJE – pyszności, delicje
MESZUGE KOPF – ktoś z głową w chmurach
MISZEGAS – szaleństwo
MISZ MASZ – mieszanka, bałagan
MOJSZE KAPOJER – wszystko zmieszane; ale bałagan
A NAR GIT, A KLIGER NEMT – głupi daje, mądry bierze
NIGUNY – pieśni chasydzkie
OJF WIDERZEJN – do widzenia
OJ WEJ, OJ WEJ ISMIR – o rany, biada (wyraża nieszczęście)
PASKUDNIAK – okropna osoba
PICELE, PICUŚ – małe dziecko
PURYC – bogacz
SKEN ALEMOL ZAJN BESER – zawsze mogło być lepiej
SKEN ALEMOL ZAJN ERGER – zawsze mogło być gorzej
SZAJGEC – nieżydowski chłopak
SZEJNEN DANK – serdeczne podziękowania
SZIKSA, A SZIKSE – nieżydowska dziewczyna
SZIWE ZYCH/ZYCN – (siedem[dni] siedzieć); obyczaj nakazujący w czasie
żałoby siadać na podłodze i niskich stołkach
A SZLAG ZOL DICH TREFN – niech cię trafi szlag
SZLEMAZEL – pechowiec
SZMENDRIK – głupek
SZMOK – to samo, co kapoc
SZMONCES – żarty; drobne, niewartościowe rzeczy
SZOJN – dobrze/ niech będzie
SZPRIKWORT IZ A WORTWORT – przysłowie prawdę ci powie
SZTYBŁ – odpowiednik „klojzu” w dawnej Kongresówce
SZUL – synagoga, miejsce modlitwy i nauki
SZWICEN – „szwycować” – popisywać się
TISZ – wspólna kolacja szabasowa rebe i jego chasydów
TOCHES – tyłek
WI GEJTZ? – jak leci?
WOS MACHSTU? – co u ciebie?, jak leci?
ZAJDE – dziadek
ZAJ GEZUNT(GEZINT) – bądź zdrów
ZOL ZOJ AZOJ – niech tak będzie
Kategorie: Uncategorized
Nie znam języka żydowskiego, ale jak przystało na bobre koszere mejdele dodam kilka uwag.
U nas Mama mawiała : Chanele cum get, co oznaczalo kogos zbyt wystrojonego na dana okazje.
Mecyje autor tłumaczy jako pyszności, delicje. U nas używano to jako – okazje, sposobność , ale w znaczeniu czegoś wyjątkowego i dobrego. Zreszta po hebrajsku słowo to ma takie samo znaczenie i tez często używane jest ironicznie , jak „ tez mi mecyje”, co w tym wypadku właśnie określa przeciętność. Natomiast – Cymes, które autor tłumaczy jako coś wyjątkowe i dobrego raczej właśnie oznacza pyszności i delicje( cymes to marchchewka na słodko , znany cymes kuchni żydowskiej). Słowo to również oznacza coś wyjątkowego .
Puryc jeśli oznacza bogacza , to raczej młodzieńca , który lubi żyć na pokazi „ stawiać się”
Jeszcze kilka:
GIPAJGETE – zdechlak
A BROCH! – co za nieszczęście!
ASACH MELUCHES TOJG CYM TUCHES – za dużo krewnych to nieszczęście
GIEJ KAKN – odczep się
GIEJ IM DREJED – obyś zdechł
Moi rodzice mowili tez:
KIK ZESTA ZA LEJBEN – co to jest za zycie?
KEYNE HORE albo KEYNEYNE HORE – tfu, odstukac
JEDEN BOJDEN – tamten strych, czyli ”to zupelnie cos innego”
Jurek Gold
Jest pare niescislosci, na ktore zwroce uwage:
Jarmulka to polska nazwa nie zydowska- po zydowsku to (a) kipele9
Male dziecko – picus? Bardzo spolszczone, litery „s” z kreska nie ma w zydowskim, ani w staroniemieckim ani w hebrajskim. Od picele?
Niguny to juz bardzo spolszczony zydowski- nigun/ nigunim z hebrajskiego/
Sziksa to spolszczone wersja „a szikse”
A nar gibt( git oznacza dobry), a kliger nett
„Bubele- lalka, (po hebrajsku buba nie bub)”- wlasciwie laleczka
To tak w biegu
W niemieckim:tinnef=Gowno,eizes,ganove,
Kassiber,massel,miszpohe
Pozdr.
Paweł Dabrowski
stefanzy”
Belfer pochodzi z niemieckich źródeł Yiddish ( be(he)lfer), czyli pomocnik, ale pojęty jako pomocnik nauczyciela w Hederze ( taki co pilnował porządku w klasie).
Bachor pochodzi z hebrajskiego. Możliwe są dwa prototypy. Pierwszy i intuitywnie zrozumiały to ”Bachur” , czyli chłopiec albo młody mężczyzna, a drugi ”Bechor”, czyli pierworodny.
Cheers
Niektóre slowa wystepuja i w polskim, np belfer i bachor… Przeszly do polskiego z jidisz czy weszly do jidisz z polskiego?