Jaroslaw
-Wiersze, piosenki i opowiadania zbieram od czasów szkolnych. Wyszperane z najbardziej zapomnianych zakamarków opuszczonych strychów oraz zakurzonych bibliotecznych półek, znalezione przypadkowo w starych czasopismach i książkach… Wpisywane mozolnie do zeszytów aż do 1996 roku, kiedy to postanowiłem „wrzucić” je do Internetu. Tak powstała strona „Listów z krainy snów…” (www.wiersze.co). Niech ponownie ożyją i będą źródłem nadziei i siły dla innych…
.

Wczoraj obchodziliśmy 77. rocznicę „Krwawej Niedzieli” na Wołyniu. O świcie oddziały ukraińskich nacjonalistów zaatakowały ponad 100 polskich wsi. Ich mieszkańcy ginęli mordowani w okrutny sposób: od kul, siekier, wideł, noży i ognia…

Od 18 lat prowadzę jako wolontariusz serwis historyczny „Wołyń naszych przodków” (www.nawolyniu.pl). Stronę tę odwiedziło już ponad 180 tys. gości z Polski oraz 131 państw na świecie (najwięcej z USA, Ukrainy, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Kanady, Brazylii, Francji i Rosji). W serwisie zgromadziłem m.in. ponad pół tysiąca starych, prywatnych fotografii, cudem ocalonych przez Kresowian z wojennej pożogi, a także wspomnienia, wiersze, teksty piosenek kresowych, dawne mapy, filmy (m.in. dokument nakręcony na Wołyniu w 1937 roku). Są również akwarele i rysunki Napoleona Ordy, wykonane na Kresach w latach 1872-74. W bazie artykułów dostępnych jest ponad 200 publikacji o tematyce kresowej, które ukazały się w ostatnich latach. Na uwagę zasługuje obszerne zestawienie znanych postaci związanych z Wołyniem (poetów, pisarzy, malarzy, rzeźbiarzy, aktorów, żołnierzy, działaczy społecznych, osób duchownych, naukowców i sportowców).

W dziale „Wiersze” umieściłem 28 wybranych utworów Zygmunta Jana Rumla (1915-1943), nazywanego „Baczyńskim Kresów”. Zygmunt Rumel był polskim komendantem VIII Okręgu Wołyń BCh, oficerem Armii Krajowej. W lipcu 1943 roku udał się na rozmowy z miejscowym dowództwem Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) na Wołyniu. Został zamordowany razem z towarzyszami poprzez rozerwanie końmi. Jarosław Iwaszkiewicz wspominając śmierć młodego poety napisał: „Był to jeden z diamentów, którym strzelano do wroga. Diament ten mógł zabłysnąć pierwszorzędnym blaskiem”.

W lipcu 1941 roku Rumel napisał wiersz, w którym wyraża swoje przywiązanie do dwóch ojczyzn – Polski i Ukrainy. Wracam niekiedy myślami do tego utworu zastanawiając się nad skomplikowanymi, polsko-żydowskimi losami wielu osób, rozdartych między dwie ojczyzny…

Dwie matki

Dwie mi Matki-Ojczyzny hołubiły głowę –
Jedna grzebień bursztynu czesała we włos
Druga rafy porohów piorąc koralowe
Zawodziła na lirach dolę ślepą – los…

Jedna oczom tańczyła pasem złotolitym,
Czerep drugą obijał – pijany jak trzos –
Jedna boso garnęła smutek za błękitem –
Druga kurem jej piała buntowniczych kos

Dwie mnie Matki-Ojczyzny wyuczyły mowy –
W warkocz krwisty plecionej jagodami ros –
Bym się sercem przełamał bólem w dwie połowy –
By serce rozdwojone płakało jak głos…

* * *

Losy żydowskich mieszkańców Wołynia zostały m.in. obszernie opisane w serwisie w pracy amerykańskiego historyka Timothy Snydera „Życie i śmierć Żydów zachodniego Wołynia 1921-1945” (The Life and Death of Western Volhynian Jewry, 1921-1945) – tekst ten jest dostępny w dziale „Artykuły” (https://bit.ly/3flIl19). Polecam także lekturę wstrząsającego tekstu Wasyla Rasewycza „Słowo-zabójca” w tym samym dziale serwisu: https://bit.ly/2OhRvQw

Werba, 1938 r. Zdjęcie VII klasy Szkoły Powszechnej z gronem pedagogicznym z okazji ukończenia szkoły. Drugi od lewej w rzędzie siedzących nauczycieli kierownik szkoły Teodor Hałowyj, narodowości ukraińskiej. Młodzież pięciu narodowości: polskiej, ukraińskiej, czeskiej, żydowskiej i rosyjskiej.

Na stronie „Wołyń naszych przodków” udostępniłem bazę książek o wydarzeniach na Kresach przed i w czasie II wojny światowej. Szczegółowe zestawienie liczy już prawie 700 pozycji, od najbardziej znanych, jak dwutomowa monografia państwa Ewy i Władysława Siemaszko, po niewielkie, lokalne, niskonakładowe wydawnictwa, jak np. „Uratować pamięć… wspomnienia repatriantów z Kresów Wschodnich” Zygmunty Czapli z II Prywatnego Liceum Ogólnokształcącego dla Dorosłych w Koszalinie.

Kilka lat temu dodałem specjalny dział zawierający pełne wydania (w wersji elektronicznej) książek o życiu na Kresach opublikowanych przed 1939 rokiem. Są tam dostępne m.in. „Ramoty starego Detiuka o Wołyniu” (Wilno, 1921), „Śmierć w obrzędach, zwyczajach i wierzeniach ludu polskiego” (Warszawa, 1930), „Dolinami rzek – opisy podróży wzdłuż Niemna, Wisły, Bugu i Biebrzy” (Warszawa, 1903), „Domy i dwory” (Warszawa, 1830), „Lud polski. Jego zwyczaje, zabobony” (Warszawa, 1830), „Podole, Wołyń i Ukraina” (Lwów, 1862), „Podania i legendy polskie, ruskie, litewskie” (Poznań, 1845) i wiele innych. Małe dzieci i rodziców na pewno zainteresuje pełne wydanie książki Henryka Wernica z 1890 roku pt. „Bajeczki i wierszyki dla dzieci od lat 4 do 7”. Młodzieży polecane są m.in. „Opowiadanie o ubiorach, zwyczajach i obyczajach ludu polskiego” z 1863 roku, a czytelnikom w każdym wieku – „Przysłowia polskie” Franciszka Koraba Brzozowskiego z 1896 roku.

Za zgodą Romualda Niedzielki z Instytutu Pamięci Narodowej opublikowałem w serwisie pełne wydanie jego książki – „Kresowej Księgi Sprawiedliwych 1939-1945 – O Ukraińcach ratujących Polaków poddanych eksterminacji przez OUN i UPA” (IPN, 2007), a także – dzięki współpracy ze Światowym Związkiem Żołnierzy Armii Krajowej (Okręgu Wołyńskiego) – pełne teksty wielu innych książek poświęconych wydarzeniom na Kresach w okresie II wojny światowej.

Serwis „Wołyń naszych przodków” cały czas wzbogacany jest o nowe zdjęcia i materiały. W ostatnim czasie na jego stronach udostępniona została m.in. obszerna kolekcja zdjęć wykonanych w latach 1922-1943. Pochodzą one z albumu małżeństwa nauczycieli: Genowefy z domu Rokickiej i Jerzego Zinkiewicza (był to dar córki – Hanny Bulskiej z domu Zinkiewicz). Wiele osób z całego świata pisze listy z prośbą o pomoc w uzyskaniu informacji o losach swoich kresowych przodków. Pytania te publikowane są w dziale „Listy”.

Warto odwiedzić strony serwisu „Wołyń naszych przodków” (www.nawolyniu.pl) i zobaczyć świat, w którym przedstawiciele różnych narodów: Polacy, Ukraińcy, Żydzi, Rosjanie, Niemcy i Czesi, żyli zgodnie obok siebie…

Jarosław Kosiaty
„Listy z krainy snów” – http://www.wiersze.co

Wszystkie wpisy Jarka

TUTAJ