Nadeslal Janusz Kant

MOWA NIENAWIŚCI

Raport 2001

Opracowanie i wprowadzenie

Sergiusz Kowalski i Magdalena Tulli

Otwarta Rzeczpospolita: Stowarzyszenie Przeciwko Antysemityzmowi i Ksenofobii

*******************

Leksyka i frazeologia

Słownik znaczeń uzgodnionych

aj waj: (por. rejwach; por. cymes, geszeft, goj, hucpa) najczęściej w tytułach i śródtytułach, określenie ewidentnie nie należące do języka posługujących się nim autorów, symbolicznie przez nich pojmowany cytat. Symboliczność konwencji zwalnia od przypisania cytatu osobie. Skoro nie należy on do języka autora tekstu, zostanie skojarzony z językiem jego bohaterów; po to się pojawił. Spełnia funkcję tabliczki z napisem “Żyd!”. Nielinearny charakter przekazu wnosi klimat żartu lub ironii, z odniesieniem do szmoncesu.

antysemityzm: słowo używane często w znaczeniu konkurencyjnym w stosunku do historycznego, jako określenie nienawiści do Semitów. Ponieważ Semitami są także Arabowie, antysemitami stają się automatycznie Izraelczycy. W tym wypadku nie używa się cudzysłowu. Inny wariant redefinicji wymaga użycia cudzysłowu. Cudzysłów jest prostym środkiem odwracającym znaczenie słowa, podważającym jego sens. Odwołuje się do istnienia środowisk czy grup używających pojęcia w sposób tradycyjny i wytrąca im niejako z rąk to pojęcie przy pomocy redefinicji: antysemityzm okazuje się słowem, którym przeciwnik piszącego nazywa jego samego lub innych ludzi “mających odwagę głosić prawdę (odrażającą) o Żydach”

autorytet: (por. elita, salon) odwrócone, pejoratywne znaczenie słowa na tyle ugruntowane w języku prasy narodowej, że cudzysłów okazuje się niepotrzebny; oznacza po prostu fałszywy autorytet.

brukselski: często jako synonim przymiotników obcy, podstępny, zagrażający

cymes: (por. aj waj, geszeft, goj, hucpa) symboliczny cytat z domniemanego języka opisywanych w tekście postaci, wyrażenie przytoczone niejako na ich odpowiedzialność, np. “nieruchomości w centrum miasta to przecież dla nich prawdziwy cymes”.

elita: (por. autorytet) używane wyłącznie w sensie pejoratywnym, w tonie ironicznym. Ganionej i wyszydzanej elicie autorzy tekstów nie przeciwstawiają żadnej innej.

Europa: sąsiedztwo obce i nieprzychylne. “Społeczeństwo europejskie jest społeczeństwem zgniłym”, inżynierowie ~y,

geszeft, gescheft: (por. aj waj, cymes, goj, hucpa); określenie zarezerwowane dla działań osób wskazywanych w tekstach wprost lub nie wprost jako Żydzi. Uzgodniony sens słowa jest pejoratywny, “geszeft” nie może być uczciwy. np.: “Jedwabne – dobry geszeft”.

goj: (por. aj waj, cymes, geszeft, hucpa) określenie używane przez autorów tekstów niejako na odpowiedzialność tych, z których języka zostało zaczerpnięte, czyli Żydów, służy więc także jako umowna etykietka sugerująca narodowość czy pochodzenie postaci wymienianych w tekście, którym to postaciom jest symbolicznie wkładane w usta; słowo służące teraz i niegdyś dzieleniu ludzi na kategorie, przywołuje wyobrażenie dystansu, obcości czy wrogości jego (symbolicznych) użytkowników.

golgota wschodu: zbrodnie popełnione na Polakach przez Żydów i opanowane przez Żydów służby specjalne ZSRR; w tekstach często przeciwwaga dla holokaustu

goście: zazwyczaj w znaczeniu “intruzi”

gościnność: określenie stosunku mieszkańców Polski do Żydów w minionych wiekach. Często pojawia się przy okazji przykładów żydowskiej niewdzięczności w klimacie wypominania przysług. Zawiera metaforę przyjęcia bezdomnych pod własny dach, podkreśla przy tym, że goście nie otrzymali praw domowników

grossopodobni: pojawienie się w tekście tego określenia odzwierciedla podział ludzi na kategorie według ich opinii o zbrodni jedwabińskiej

hajdamak: pogardliwe określenie Ukraińca, przypisujące wszystkich Ukraińców do hajdamaczyzny; w tle dawne znaczenie słowa hajdamak – rabuś

histeria: zwyczajowe, pejoratywne określenie wszelkich emocji, jakie przeżywa dowolnie określony przeciwnik

“historyk”: historyk głoszący opinie niezgodne z opiniami piszącego; cudzysłów pokazuje, jak niska jest u piszącego tolerancja dla odmiennych opinii

holokaust, też: holocaust: por. golgota wschodu; por. Szoah, Shoah, Zagłada; ~u przemysł, pseudoreligia ~u, shoahbisnes, holokaust-biznesmen, holocaust business, holokaust-geszeft, przedsiębiorstwo ~;holokaust na narodzie polskim: wysokie stopy procentowe, powodujące schłodzenie gospodarki. ~ w tym znaczeniu pojawia się zawsze bez cudzysłowu; nawiązuje do zorganizowanego ludobójstwa na tle rasistowskim, i w takim sensie jest używane. Zawiera sugestię zorganizowanych, morderczych działań wroga zewnętrznego przeciwko Polsce.

homosie, homosio-zaraza: zdrobnienia tego typu odbierają wszelką powagę wyobrażeniu homoseksualisty, słychać w nich pensjonarski chichot

homochoroba, homo-zaraza, pedofile: określenia uwypuklające zagrożenie, jakim homoseksualizm ma być dla całego społeczeństwa, zarazem odbierają mu status zjawiska z zakresu normy. Zdanie “Wyobraźmy sobie szelmowskie uśmiechy dwóch pedofilów orientacji homoseksualnej” utożsamia homoseksualizm z pedofilią.

hucpa: (por. cymes, geszeft, goj, rejwach) “język hebrajski ma nawet odpowiednie słowo na określenie wyjątkowo bezczelnego kłamstwa – hucpa”

joga, por. sekta: “sama joga zawiera elementy New Age, a więc satanistyczne”

Judeopolonia, Judeo-Polonia:

nazwa funkcjonująca jako dowód żydowskich planów przejęcia ziem polskich

kampania: określenie nawiązujące do taktyki wojennej; używane zawsze i tylko dla określenia działań przeciwnika, inaczej niż w czasach PRL-u; pomaga wejść w rolę ofiary, przeciwko której kampania jest wymierzona; “ta drapieżna, zakłamana i bardzo nowoczesna w technice kampania daleko sięga, daleko mierzy i nie będziemy jej poświęcać rozważań liturgicznych”

katolewica: kalka słynnego złożenia “żydokomuna”, służy zdyskredytowaniu tak określanych katolików

kolaboracja: pejoratywne określenie współpracy z obcymi; w tekstach na tematy historyczne – współpraca Żydów i ew. innych mniejszości narodowych z okupantami; bardzo rzadko używane w odniesieniu do Polaków

kosmopolityczny: działacz, ~e kręgi; określenie o tradycjach peerelowskich, w prasie tzw. marcowej eufemistyczne określenie Żyda lub wroga klasowego; prawdopodobnie użycie dziś tego określenia zakłada, że odbiorca pamięta znaczenie nadane mu w ówczesnej prasie i telewizji

ktoś: określenie skrycie działającego przeciwnika, sprawcy znanego, ale przebiegłego, nie dającego się złapać za rękę; “komuś bardzo zależy”, “komuś zależy, żeby sprawę rozdmuchać”,

lewacki: jako ostrzejszy synonim słowa “lewicowy”, które brzmi zbyt łagodnie

liberalizm: synonim otwartości, również wobec Europy; określenie pejoratywne

libertynizm: ~ński por. liberalizm; pejoratywne określenie otwartości obyczajowej

lobby: obce słowo na określenie grupy nacisku złożonej z obcych lub działającej na rzecz obcych, np.”międzynarodowe lobby żydowskie”.

ludzie nie wywodzący się z naszej tradycji: eufemistyczne określenie Żydów, oparte na symbolicznym wykluczeniu.

manipulacja: każde działanie, któremu piszący nadaje inny sens niż deklarowany; w tle przekonanie, że wszystko co istotne jest utajnione: “Spróbujmy odcyfrować mechanizm manipulacji”.

masoneria: por. ktoś; określenie działającego skrycie przeciwnika wszystkiego co nam bliskie: “dominuje antychrześcijański i antynarodowy ruch masoński i kapitalistyczno-kolonialny”; kariera określenia wzięła się stąd, że loże masońskie otaczała tajemnica.

mniejszość, ~ narodowa, etniczna: “reprezentant owej wszechobecnej i znaczącej w polskiej polityce mniejszości etnicznej”; jeśli słowo “mniejszość” występuje bez dodatkowego określenia, zwyczajowo oznacza Żydów.

nacja: ~handlowa, pewna ~: “uderza przede wszystkim nadreprezentacja pewnej nacji”; bez dokładnego określenia zwyczajowo oznacza Żydów; jeśli piszącemu chodzi o kogo innego, pojawia się raczej słowo “naród”.

nagłaśnianie: publiczne głoszenie niemiłych piszącemu opinii, przekonań, interpretacji; używane w odniesieniu do wypowiedzi i działań przeciwnika.

nagonka: ostrzejsza forma określenia “nagłaśnianie”; używane wyłącznie w odniesieniu do wypowiedzi i działań dowolnie określonego przeciwnika, przywołuje wyobrażenie myśliwych, ścigających bezbronne zwierzęta; użycie tego określenia pomaga wejść w rolę ofiary

New Age: nowa, antychrześcijańska, satanistyczna religia nadciągająca z Zachodu.

nie-Polak: Żyd, też anty-Polak; jeśli piszącemu chodzi o inną narodowość, zazwyczaj określa ją dokładnie, np.: “wprowadził swoich pachołków nie-Polaków […] a potem Rosjanina Rokossowskiego”; “przeszedł na pozycje, charakterystyczne dla tzw. anty-Polaków – związanych z Unią Wolności czy SLD”.

niewygodny: określenie o pozytywnym wydźwięku, chodzi w nim o to, co niewygodne dla przeciwnika; piszący określają tak działania oraz osoby, które dokuczyły nielubianym przez nich autorom, ruchom, grupom; ~ ma być np. historyk głoszący tezę o nieistnieniu komór gazowych; określeniu ~ używanemu niejako na rachunek przeciwnika, towarzyszy odmowa merytorycznej dyskusji, ujawniająca swobodny i instrumentalny stosunek do prawdy historycznej, słychać w nim nutę mściwego zadowolenia.

obcy: pojawiająca się w konsekwencji dzielenia ludzi na swoich i ~ych według narodowości, religii, rasy; w tle wyobrażenie o świecie jako polu walki wszystkich ze wszystkimi lub wszystkich przeciwko nam: “Przeważa punkt widzenia na różne sprawy obcych – Ukraińców, Litwinów, Białorusinów, licznych “historyków”  żydowskich”.

orkiestra, też: chór. Ironiczne określenie głoszących nieakceptowaną przez piszącego opinię autorytetów, organizacji, osób, z których czyni on jedno zbiorowe ciało. Zamiana liczby mnogiej na pojedynczą depersonalizuje przeciwnika, odbierając mu jednocześnie atut liczebności.

pieniądze: bardzo ważna kategoria, klucz do zrozumienia wielu zjawisk, jedyny motyw działania tych, z którymi piszący się nie zgadzają, zarazem atut zapewniający nieograniczone możliwości osiągania celów, także w Polsce. “Wrzaskliwa chciwców zgrajo […]” Pojawienie się w tekście słowa “pieniądze” nadaje ustępowi ton demaskatorski, oskarżycielski. Por. brudne pieniądze, termin rozpowszechniony w prasie peerelowskiej

plan, też: koła, zw. pewne, zmowa, zamysł, sitwa, spółka, scenariusz, akcja: dalekosiężny ~,

pochodzenie: bardzo ważna kategoria, nadrzędna w stosunku do innych, takich jak poglądy, wartości, cele itd., pozwalająca je nawet odgadnąć i zrekonstruować. “Najbardziej zaufani byli pochodzenia żydowskiego, stanowili trzy czwarte personelu medycznego NKWD”, “został członkiem kapturowego sądu czyszczącego MSZ z ludzi odmiennego niż on pochodzenia”

pogrom, też “pogrom”: określenie używane na prawach pojęcia bez desygnatu. “”Pogrom kielecki” urządzono po to, by wykazać międzynarodowej opinii publicznej, że Polska jest krajem antysemickim”

polakożerczy: np. ~ gniot; określenie przypisujące nienawiść i agresję osobom albo tekstom, które nim opatrzono; sprzyja wejściu w rolę ofiary.

polityczna poprawność, poprawny, też “poprawny”: ironiczne określenie postaw tolerancji i poszanowania dla innych, dla mniejszości narodowych i seksualnych oraz dla kobiet; brzmi w nim ton zniecierpliwienia

polskojęzyczny, też: “polski”, np. ~ne: elity, media, kino, prasa. Przykłady: “Tygodnik Wprost opublikował w języku polskim wywiad z bp. Tadeuszem Pieronkiem”, “do gazet drukowanych po polsku i wydawanych w Polsce […] niewątpliwie należy Gazeta Wyborcza”, “Polski to więc Pen Club czy “polski”?”. Przed wojną istniała prasa żydowska wychodząca w języku polskim i dla niej było zarezerwowane nie nacechowane emocjonalnie określenie “polskojęzyczna”. W obecnej wersji nawiązuje ono do przedwojennego sensu, tj. wskazuje prasę rzekomo “żydowską”, jest silnie nacechowane, zawiera element wykluczenia, odsądzenia od polskości.

postępowy, por. polityczna poprawność.

postmodernizm: por. liberalizm, brukselski; jeden z licznych synonimów obcości, używany wobec postawy otwartości, bez związku z pierwotną treścią pojęcia.

prawdziwy: np. ~e nazwisko. “Trocki, ukraiński Żyd, którego prawdziwe nazwisko brzmi Bronstein” – w tle związane z kategorią pochodzenia założenie, że nazwisko przodków jest prawdziwsze od obecnie noszonego. W sensie pozytywnym – np. “prawdziwy Polak” – wnosi sugestię, że wśród Polaków, historyków, katolików, patriotów istnieją oprócz egzemplarzy prawdziwych również fałszywe, kłamliwie podające się za to, czym nie są. Używanie określenia “prawdziwy” wiąże się z nadaniem nadrzędnego statusu własnym kryteriom.

prowokacja: fakt, któremu piszący odbiera samoistne znaczenie, pozwala mu zaistnieć jedynie w kontekście własnych emocji piszącego; faktowi takiemu nadaje się status wyzwania, ataku; może nim być np. uroczystość odsłonięcia pomnika w Jedwabnem

rejwach por. aj waj

rezun por. hajdamak

ręce: zagraniczne, obce; w tym kontekście ręce są chciwe, zagrażające

rozdmuchać: por. histeria; zrobić z igły widły, zrobić problem ze sprawy, która nas nic nie obchodzi; słowo używane często przy opisie zadrażnień polsko-żydowskich.

salon por. autorytet, elita

sąsiedzi, też “sąsiedzi”: “zdradzili swój kraj, zdradzili swoich sąsiadów”. Nowy, stworzony po ukazaniu się książki Grossa eufemizm określający Żydów, chętnie używany przy opisach rzekomych zbrodni Żydów na Kresach, które bywają w tekstach przywoływane jako przeciwwaga dla holokaustu. por. golgota wschodu.

sekta: określenie wyznań innych niż katolicyzm, prawosławie, różne odmiany protestantyzmu i judaizm. Słowo pogardliwe, wnoszące motyw zagrożenia.

socliberalizm: por. liberalizm; zwyczajowe określenie obcej piszącym postawy otwartości, tu wzmocnione przedrostkiem “soc”, który służy przypisaniu przeciwnikowi socjalistycznego rodowodu; złożenie skonstruowane analogicznie do złożenia “socrealizm”

starsi bracia: eufemizm określający Żydów. Eufemizmy określające Żydów mają w tle założenie, że bycie Żydem to rzecz drażliwa, wstydliwa i przykra, toteż omówienia używane są czasem po prostu z uprzejmości, bez śladu złośliwej intencji.

syjonizm: słowo używane na ogół w oderwaniu od pierwotnego znaczenia na określenie żydowskiego imperializmu. Było bardzo rozpowszechnione w prasie tzw. marcowej, otrzymało wtedy bardzo złe konotacje, do których prawdopodobnie odwołują się dzisiejsi użytkownicy

szmalcownik: słowo kłopotliwe – nikt nie zaprzecza, że szmalcownicy istnieli, czynione są jednak wysiłki, by po pierwsze wynegocjować jak najwęższy zasięg zjawiska, po drugie, przerzucić jak największą część ciężaru na Żydów. “Niezwykle groźny element tego marginesu stanowili Żydzi. Należeli tu funkcjonariusze policji żydowskiej, znani z okrucieństwa i sadyzmu oraz żydowscy agenci gestapo działający w gettach wielu polskich miast. Znany był ich udział w dziele zagłady własnego narodu”.

szowinistyczny, ~ści żydowscy, czasem ukraińscy albo niemieccy. Słowo nigdy nie używane wobec Polaków.

tolerancja słowo z zasady używane ironicznie i niejako na odpowiedzialność przeciwnika, jednocześnie oskarżanego o nietolerancję.

trockistowski: “Platforma lansuje się w mediach jako partia prawicowa. Nic bardziej błędnego. Jest to zlepek liberalnych uciekinierów z Unii Wolności – formacji trockistowskiej”. Piszący nie zakłada u odbiorcy żadnej wiedzy o trockizmie, nie ma też własnych wyobrażeń o tym, w jakich postawach wyrażałoby się bycie trockistą w dzisiejszej Polsce, istotne jest raczej to, że Trocki jest znany czytelnikom prasy narodowej jako Żyd.

współbrat, też: rodak, ziomek: “Żydzi w getcie białostockim mścili się na rodakach, zdrajcach z Judenratu. Obcinali im brody, ręce, języki, uszy”, “zaganiał swoich ziomków do transportów śmierci jako policjant w getcie”. Określenie “współbracia” nigdy nie odnosi się do Polaków, zawsze do Żydów. “Ziomkami” i “braćmi” Żydów z polskich miasteczek okazują się milionerzy z Nowego Jorku. Zabieg taki ujawnia ukryte założenie, że najistotniejszą wartością, jaka powinna łączyć ludzi, jest rasa. Inna rzecz, że “ziomkowie” Żydów polskich, Amerykanie żydowskiego pochodzenia, w tekstach tych okazują się zdrajcami – nie udzielili “rodakom” koniecznej pomocy.

żydogej – kalka znanego złożenia “żydokomuna”

żydowski ~a ~e: szowinista, organizacje, środowiska, starszyzna, interesy, ludobójcy: “szajka żydowskich kanciarzy”; żydowski nazizm: chodzi o politykę Izraela wobec Palestyny