Pomorzem Zachodnim związani są od XIII wieku, jednak rozkwit ich kultury na Pomorzu datuje się od 1812. Nazizm to czas eliminacji i eksterminacji. W 1946 r. w Szczecinie osiedlają się przesiedleńcy ze ZSRR. Od tego czasu dzielnica Niebuszewa zamienia się w Lejbuszewo. Niestety, w 1968 r. nagonka antysemicka przerywa to harmonijne współistnienie kultur i Niebuszewo staje się przestrzenią traumy. Po 50. latach wrócili do tego czasu organizatorzy Festiwalu „Spoiwa kultury” – szczeciński Teatr Kana.

W XIII wieku zaczyna się żydowski rozdział Pomorza Zachodniego. Rozdział wieloczęściowy, skomplikowany, intensywny i urodzajny w historie, dyskursywny. Dla mieszkańców Pomorza i szczecinian – cenny i wartościowy kulturowo i ekonomicznie, dla samych Żydów – nierzadko trudny, bolesny, niezrozumiały, niesprawiedliwy. W 1261 r. na mocy reform państwa pruskiego, książę pomorski, Barnim I, nadaje prawa osadnicze ludności żydowskiej. Radość nie trwa jednak długo, bo już po 3.latach ten sam władca zabrania osiedlania się Żydom na niektórych ziemiach Pomeranii, co – pomimo pozornej (oficjalnej) liberalizacji, ogranicza prawa Żydów, a potem także i proces osadniczy, skutkując pierwszymi w historii Pomorza Zachodniego i Stettina, akcjami prześladowań i wypędzeń. Mimo iż początki osadnictwa żydowskiego na Pomorzu sięgają XIII wieku, do połowy XIX w. ta grupa narodowa nie stanowi znaczącej zachodniopomorskiej „siły” społecznej. Najpierw, wraz z wyludnieniem się naszego kraju po wojnie trzydziestoletniej, na Pomorze napływa pierwsza, większa fala żydowskich osadników, związana z liberalizacją prawa przez szwedzkich i brandenburskich mocodawców, którzy zezwalają Żydom na ograniczone zamieszkiwanie w poszczególnych miejscowościach.

Około 1700. r. Szczecin zamieszkuje już 36 rodzin żydowskich – tj. ok. 175 osób. Jednak w 1721 r. Szczecin, z powodu bycia twierdzą (jak i Kołobrzeg) dla Żydów zostaje zamknięty. Mimo to król Prus, Fryderyk Wilhelm I nie okazuje się być wrogiem ludności żydowskiej, o czym świadczyć może jego uczestnictwo w uroczystym otwarciu synagogi berlińskiej. W pewnym sensie przychylny Żydom jest też jego syn, Fryderyk II, który pozwala im na osiedlanie się w państwie, pod warunkiem jednak, że będą majętni.. Wówczas też Żydzi uzyskują dostęp do większości zawodów – oprócz oficerskich, sądowych i administracyjnych. Niestety, małżeństwa mieszane pomiędzy Żydami a chrześcijanami nadal, mimo znacznej asymilacji w dziedzinach: ubioru, obyczajowości, języka, kultury, były zakazane. Wyraźna zmiana nastąpiła dopiero na początku XIX wieku. Ordynacja miejska z 1808 r. uznała Żydów za obywateli miejskich, a edykt króla Fryderyka Wilhelma III z 1812 r. okrzyknął ich obywatelami Prus, nadając pełnię swobód obywatelskich i prawo do wolności. W ten sposób Żydzi uzyskali możliwość swobodnego przemieszczania się i osiedlania w całym państwie. Jeśli chodzi o Szczecin proces ten mógł rozpocząć się dopiero w 1813 roku, gdy miasto przestało spełniać funkcję twierdzy.

Od tego czasu ilość ludności żydowskiej w Szczecinie zaczęła poważnie rosnąć. Podczas gdy w 1820 r. Szczecin zamieszkiwało 106. Żydów, w 1834 – 315. to w 1880 roku liczba ta urosła dziesięciokrotnie do około 2400. W miarę napływu pojawiła się konieczność utworzenia wspólnoty żydowskiej, wzniesienia domu modlitwy, czyli synagogi i założenia cmentarza. W 1816 roku powołano do tego celu Towarzystwo Żydowskie, które spełniało zadania gminy żydowskiej. Liczyło ono w początkowej fazie istnienia 18. członków. W tym okresie powstał również, mały, zajmujący mniej niż 200 metrów kwadratowych (teren obecnych ulic Ojca Bejzyma i Maksyma Gorskiego) cmentarz żydowski. W 1822 roku powołano Bractwo Pogrzebowe Chewra Kadisza, którego zadaniem była opieka nad cmentarzem oraz pochówki zgodnie z tradycją judaistyczną. Wkrótce również dokupiono dodatkowe 720 metrów kwadratowych terenu cmentarza.

Synagoga

Wiecej TUTAJ