Wstęp
Publikacja, którą oddajemy Państwu do rąk, jest poświęcona zagadnieniom związa-nym z dziejami Żydów na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim. Ważnym wąt-kiem w niniejszej książce są także kwestie dotyczące kultury żydowskiej. Publikacja ta jest kolejnym tomem materiałów ogłaszanych drukiem w ramach cyklu Regionalizmw szkolnej edukacji
Prezentujemy w niej artykuły z wielopanelowej sesji o charakte-rze naukowym i popularnonaukowym, która się odbyła 16 listopada 2010 roku w auliWyższej Szkoły Humanitas w Sosnowcu. W sesji wzięli udział naukowcy, regionaliścioraz przedstawiciele stowarzyszeń zajmujących się żydowskim dziedzictwem kultu-rowym w naszym kraju: Stowarzyszenia na rzecz Dziedzictwa Żydowskiego „Pamięć– Zikaron” w Gliwicach, Tarnogórskiej Fundacji Kultury i Sztuki, Lelowskiego Towa-rzystwa Historyczno-Kulturalnego im. Walentego Zwierkowskiego, Fundacji BramaCukermana z Będzina oraz Fundacji Or Chaim z Katowic.Pierwsza część książki poświęcona jest historii Żydów w niektórych miejscowo-ściach Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego. Znalazł się tam również artykułDariusza Złotkowskiego na temat aktywności gospodarczej Żydów częstochowskichw świetle akt notarialnych. Druga część dotyczy szeroko rozumianego żydowskiegodziedzictwa.
W tej części zostały poruszone zagadnienia konserwatorskie, omówionotakże działalność organizacji, które przyczyniają się do ochrony dziedzictwa kultu-ralnego Żydów znajdującego się w interesującym nas regionie (m.in. Stowarzyszenia„Pamięć – Zikaron”).Warto zauważyć, że książka dotyczy obszarów, które jak dotąd nie doczekały sięwnikliwego studium historycznego poświęconego społeczności żydowskiej przeby-wającej na tych terenach już od XIII wieku. Do 1179 roku ziemie nad Przemszą i Bry-nicą oraz tereny aż po Bytom były rubieżami zachodniej Małopolski. W 1179 rokukasztelanię bytomską (w której skład wchodził okręg siewierski) książę KazimierzSprawiedliwy ofiarował księciu Mieszkowi Plątonogiemu
W 1337 roku książę bytomski Władysław sprzedał dystrykt siewierski księciu cieszyńskiemu Kazimierzowi
, a w 1443 roku książę cieszyński Wacław sprzedał księstwo siewierskie biskupowi krakowskiemu Zbigniewowi Oleśnickiemu.
Odtąd ziemie te były związane z Rzecz-pospolitą, choć formalnie księstwem zarządzali biskupi krakowscy.Pierwsi poświadczeni źródłowo Żydzi na Górnym Śląsku pojawili się dopierow drugiej połowie XIV wieku. Najstarsza wzmianka o obecności Żydów w Raciborzupochodzi z 1367 roku. W Koźlu i Pyskowicach Żydzi pojawili się w dokumentachw 1373 roku . W Bytomiu pierwszym poświadczonym w źródłach Żydem osiadłymw mieście był z kolei Abraham z Bytomia (rok 1395) .Na obszarach położonych nad Przemszą i Brynicą, które obecnie określane są jako Zagłębie Dąbrowskie, pierwsi Żydzi osiedlili się w Będzinie. Informacja o nichpochodzi dopiero z 1564 roku – Lustracja dóbr królewskich wymienia żydowskiego dzierżawcę szynku . W 1583 roku Stefan Batory wydał przywilej dla Żydów będzińskich, w myśl którego mogli się oni osiedlać w mieście, a także prowadzić handelw rynku na równi z chrześcijanami .
Należy jednak podkreślić, że kupcy żydowscy przemierzali południowe ziemiePolski już we wczesnym średniowieczu. Wędrowali znanym szlakiem handlowymłączącym Europę Zachodnią z Kijowem, który prowadził od czeskiej Pragi, m.in.przez Wrocław, Opole, Bytom, Będzin i Kraków, a potem biegł dalej na wschód .Informację o kupcach żydowskich przemierzających ziemie polskie pochodzą jużz 1226 roku i dotyczą uiszczenia cła w Siewierzu . Na Dolnym Śląsku pierwsi wy-znawcy judaizmu osiedlili się już na przełomie XI i XII stulecia. Najstarsze źródłapisane zawierające informacje o pobycie Żydów na tych obszarach wymieniają takiemiejscowości, jak: Tyniec Mały, Wrocław, Sokolniki i Lwówek Śląskin. Istnieją więcpewne przesłanki, które mogą sugerować, że Żydzi osiedlili się na obszarze GórnegoŚląska już w XIII wieku. Brakuje jednak jednoznacznych dowodów potwierdzającychtę hipotezę.Jak już wspomnieliśmy na wstępie, w drugiej części tej publikacji umieściliśmyartykuły odnoszące się do pamiątek kultury żydowskiej. W tym wypadku chodzi o domy modlitwy i cmentarze. Pisownia imion i nazwisk żydowskich to osobny, dośćskomplikowany temat. W tekście pozostawiliśmy zapis danych osobowych w takiejformie, w jakiej występują one w cytowanych dokumentach i opracowaniach, zdającsobie sprawę, że w wielu przypadkach nie jest poprawny.
Na zakończenie pragniemy złożyć serdeczne podziękowania Wydziałowi Kultu-ry Urzędu Miasta Sosnowca, panu Tomaszowi Szyjkowskiemu, dyrektorowi LiceumOgólnokształcącego im. Stanisława Staszica w Sosnowcu, Adamowi Lazarowi, wice-staroście będzińskiemu, Agencji Rozwoju Lokalnego w Sosnowcu, oraz panu dokto-rowi Dominikowi Abłamowiczowi, dyrektorowi Muzeum Górnośląskiego w Bytomiuza dofinansowanie niniejszej publikacji. Dziękujemy także panu Karolowi Winiarskie-mu, radnemu miasta Sosnowca, za pomoc okazaną redaktorom książki. Podzięko-wania należą się również Komitetowi Rozwoju Zagłębia oraz dyrektorowi MuzeumMiejskiego „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej – panu Arkadiuszowi Rybakowi, którzywsparli konferencję od strony organizacyjnej i finansowej, a także władzom WyższejSzkoły Humanitas w Sosnowcu, w której gmachu odbyła się sesja.
Dariusz Rozmus /Sławomir Witkowsk
Calosc
Po otwarciu linku scrolla ner pare pustych stron
Kategorie: Ciekawe artykuly, wspomnienia
