Natan Gurfinkiel

jak nie­dawno donio­sły media, pre­zy­dent duda uczest­ni­czył inau­gu­ra­cji muzeum pola­ków, ratu­ją­cych żydów w cza­sie II wojny świa­to­wej. pod­czas pod­czas uro­czy­sto­ści odzna­czył 53 osoby, w więk­szo­ści pośmiert­nie. jak powie­dział w cza­sie uro­czy­sto­ści otwar­cia, pań­stwo pol­skie geo­gra­ficz­nie nie ist­niało po zagar­nię­ciu ziem pol­skich i nie było komu bro­nić żydów prze­zna­czo­nych na zagładę. polacy prze­ciw­sta­wili się jed­nak pla­nom oku­panta i nie bacząc na zagro­że­nie karą śmierci rato­wali swych żydow­skich roda­ków, dzięki czemu możemy jako naród cho­dzić z pod­nie­sioną głową. zaświad­cza o tym ponad 6 tysięcy drze­wek w muzeum yad vashem w jero­zo­li­mie, upa­mięt­nia­ją­cych pola­ków, któ­rym nadano tytuł spra­wie­dli­wych wśród naro­dów świata.

temu uho­no­ro­wa­niu oka­zy­wa­nia ele­men­tar­nych ludz­kich odru­chów, w warun­kach, gdy wyma­gało to boha­ter­stwa, można jedy­nie przy­kla­snąć. tyle tylko mógł­bym powie­dzieć, gdyby można było cał­ko­wi­cie pomi­nąć inten­cje, towa­rzy­szące sło­wom pre­zy­denta.
mam brzyd­kie podej­rze­nie, że ta uro­czy­stość miała dru­gie dno i upa­mięt­nie­nie szla­chet­nych odru­chów nie było jedy­nym jej celem.

zetkną­łem sie tą pro­ble­ma­tyką bez­po­śred­nio po woj­nie, kiedy po kilku latach nie cał­kiem dobro­wol­nie spę­dzo­nych w ZSRR, przy­je­cha­łem do gdań­ska, gdzie zamiesz­kał mój ojciec po swej wojen­nej tułaczce.
mia­łem wów­czas 17 lat i ukoń­czoną ósmą klasę rosyj­skiej dzie­się­cio­latki, co odpo­wia­dało ówcze­snej pol­skiej małej matu­rze. szkoła do któ­rej chcia­łem się zapi­sać ode­słała mnie do kura­to­rium, by tam wyja­śniono od któ­rej klasy mam kon­ty­nu­ować naukę. sekre­tarką była młoda dziew­czyna,. gdy przed­sta­wi­łem się imie­niem i nazwi­skiem zapy­tała czy jestem żydem i czy inte­re­sują, mnie spo­tka­nia w żydow­skim klu­bie mło­dzie­żo­wym.
uczest­nicy klubu, do któ­rego zosta­łem wpro­wa­dzony spę­dzili lata oku­pa­cji w pol­sce, ukry­wa­jąc się po „aryj­skiej” stro­nie. słu­cha­li­śmy nawza­jem z dużym zain­te­re­so­wa­niem opo­wie­ści o naszych wojen­nych pery­pe­tiach, jed­nakże po kilku spo­tka­niach moi nowi kole­dzy prze­stali poda­wać mi rękę i dawali mi wyraź­nie do zro­zu­mie­nia, że jestem intru­zem w tym zgro­ma­dze­niu.
stało się to wsku­tek mojej repliki na ich opo­wie­ści o szmal­cow­ni­kach, zagra­bia­niu żydow­skiego mie­nia i zwy­kłym, czę­sto bez­in­te­re­sow­nym dono­si­ciel­stwie. powie­dzia­łem im wów­czas, że gdyby pro­por­cja licz­bowa żydów i chrze­ści­jan była odwrotna, zacho­wy­wa­li­by­śmy się iden­tycz­nie w sto­sunku do kato­lic­kiej mniej­szo­ści, jeżeli oku­pant z nich wła­śnie uczy­nił obiekt zagłady.
gdy odpo­wie­dziano mi: jak możesz nas z nimi porów­ny­wać, poją­łem że prze­paść jest nie do zasy­pa­nia. tylko jeden z moich nowych kole­gów nie przy­łą­czył się do tego chóru i przy­jaź­ni­łem się z nim dopóki nie wyje­chał do izra­ela. zgi­nął potem na woj­nie…

pod­czas wyda­rzeń marca 68 kiedy rzą­dzący podob­nie jak dziś mówili o tym, że pol­ska jest obiek­tem ataku, żę się ją szka­luje i nie­spra­wie­dli­wie oskarża o anty­se­mi­tyzm dwoje moich kole­gów z roku zapła­ciło kon­try­bu­cję za to by mogli pozo­stać w kraju i nadal funk­cjo­no­wać jako dzien­ni­ka­rze.
jurek urban opu­bli­ko­wał arty­kuł o izra­el­skiej armii. opi­sał butę mło­dych chłop­ców i dziew­cząt upo­jo­nych zwy­cię­stwem.
hania krall opo­wia­dałą w wywia­dzie, że ura­to­wa­nie jej przed komorą gazową wyma­gało zaan­ga­żo­wa­nia kil­ku­dzie­się­ciu osób.
jedna i druga rela­cja była praw­dziwa i na dobrą sprawę nie można było dostrzec w nich jakiej­kol­wiek nie­rze­tel­no­ści. tyle tylko, że moment wybrany na publi­ka­cję sta­wiał jej przed­miot w dwu­znacz­nym świe­tle.

to samo dałoby się powie­dzieć o wspo­mnia­nej uro­czy­sto­ści. w chwili kiedy – jak go nazwał pas­sent – wła­ści­ciel pań­stwa pol­skiego mówi o wzbie­ra­ją­cym anty­po­lo­ni­zmie, kiedy jego pani pre­mier użala się publicz­nie, żę pol­ska jest obiek­tem kłam­li­wych oskar­żeń, tego typu uro­czy­stość nasuwa przy­pusz­cze­nia, że uczcze­nie pamięci ludzi, któ­rzy ze wszech miar na to zasłu­gują, upa­mięt­nie­nie to nie jest cał­ko­wi­cie bez­in­te­re­sowne. ma ono na celu udo­wod­nie­nie, ze pol­ska jest kra­jem, w któ­rym nie ist­nieje anty­se­mi­tyzm, a jeżeli ktoś twier­dzi ze jest ina­czej, to spo­twa­rza szla­chetny naród pol­ski.

nie­do­rzecz­ność takiego rozu­mo­wa­nia jest oczy­wi­sta. nego­wa­nie nie­chlub­nych epi­zo­dów prze­szło­ści nie popra­wia wize­runku pol­ski. upo­ra­nie się z trudną prze­szło­ścią, otwar­tość w dys­ku­to­wa­niu trud­nych spraw mogłaby tylko przy­spo­rzyć nam sza­cunku w świe­cie.

nie ma potrzeby powo­ły­wać się na przy­kład nie­miec. byłoby wręcz banalne. ogra­ni­czę się więc do kraju, w któ­rym miesz­kam.

dania zyskała sławę jako pań­stwo, które oca­liło od zagłady całą nie­mal swą lud­ność żydow­ską. w paź­dzier­niku 1943 około sied­miu tysięcy ludzi prze­trans­por­to­wano kutrami rybac­kimi do neu­tral­nej szwe­cji. dania długo pła­wiła się w glo­rii. dopiero w latach dzie­więć­dzie­sią­tych wyszedł na jaw haniebny epi­zod oku­pa­cyj­nej prze­szło­ści. ura­to­wani zostali tylko żydow­scy oby­wa­tele danii. jesz­cze przed akcją ratun­kową duń­ska poli­cja depor­to­wała kil­ku­dzie­się­ciu żydow­skich uchodź­ców z nie­miec. odbyło się to z ini­cja­tywy władz duń­skich, bez jakich­kol­wiek naci­sków nie­miec­kich.
ujaw­nie­nie tego aktu ser­wi­li­zmu wobec oku­panta prze­szło nie­mal bez echa. nie roz­legł się ani jeden głos w obro­nie szka­lo­wa­nego pań­stwa i narodu duń­skiego.