–Wiersze, piosenki i opowiadania zbieram od czasów szkolnych. Wyszperane z najbardziej zapomnianych zakamarków opuszczonych strychów oraz zakurzonych bibliotecznych półek, znalezione przypadkowo w starych czasopismach i książkach… Wpisywane mozolnie do zeszytów aż do 1996 roku, kiedy to postanowiłem „wrzucić” je do Internetu. Tak powstała strona „Listów z krainy snów…” (www.wiersze.co). Niech ponownie ożyją i będą źródłem nadziei i siły dla innych

Poniższa wiadomość przeznaczona jest dla poszukujących wiedzy. Mam nadzieję, że tacy jeszcze się ostali, ponieważ ostatnio ze zdziwieniem obserwuję, że spora część osób (co najciekawsze po obu stronach barykady), okopała się, wywiesiła własne flagi, otoczyła gniazdami karabinów maszynowych i już szykuje stosy do palenia wszystkich myślących inaczej. Witamy w średniowieczu. Jak dobrze, że wtedy nie było jeszcze iPhonów i mediów społecznościowych, ponieważ poza starymi księgami i obrazami pozostałyby nam w spadku liczne “selfie” np. z egzekucji młodych kobiet oskarżonych o czary albo fotografie z łamania kołem osób, które odważyły się porzucić “jedynie słuszną wiarę”. Co z tego, że lądujemy na Marsie, korzystamy z mikroskopów elektronowych, przez powietrze przesyłamy książki, zdjęcia i filmy? Wiele osób mentalnie pozostaje w złotych latach inkwizycji.

Dlaczego ciągłe poszukiwanie, zadawanie pytań, badanie nowych obszarów, wychodzenie poza granice własnej wioski i myślenia, że “sam wiem wszystko najlepiej i koniec”, jest tak ważne? Brytyjski artysta street art – Banksy, napisał kiedyś:

“Największe zbrodnie świata nie są popełniane przez tych, którzy łamią prawo, lecz przez tych, którzy go przestrzegają. To właśnie ci, co wypełniają rozkazy, zrzucają bomby i masakrują całe wioski. Niezbędnym środkiem ostrożności, aby nie popełnić najbardziej haniebnych czynów, i naszym świętym obowiązkiem jest nigdy nie robić tego, co nam każą. Tylko tak możemy mieć pewność.”

Uwielbiam książki i gazety, czytam wszystko, co wpadnie mi w ręce. Buszuję po internetowych księgarniach oraz giełdach staroci. Niektóre tytuły udało mi się zdobyć na wyprzedażach w dużych supermarketach (Auchan, Tesco, Leclerc), gdy robiłem zakupy spożywcze. Dlaczego o tym tutaj piszę? Od jutra 20. sierpnia zaczynają się “Dni Wydawnictwa IPN” i wyprzedaż magazynowa w tym wydawnictwie. Wszystkie książki i komiksy z oferty liczącej 950 pozycji będę dostępne o 40% taniej, a niektóre już od złotówki (więcej szczegółów na stronie ipn.gov.pl). Błagam, nie piszcie tylko w komentarzach, że to takie czy inne wydawnictwo. Po prostu czytajcie, porównujcie, dyskutujcie. Bądźmy otwarci na wszystkie źródła wiedzy. Amerykański muzyk rockowy i jazzowy – Frank Zappa (1940-1993), powiedział kiedyś: “Umysł jest jak spadochron. Nie działa, jeśli nie jest otwarty.”

Z obszernej oferty na stronach wydawnictwa wynotowałem już sobie wiele tytułów, na które zamierzam “zapolować” jutro w głównym magazynie przy ul. Kłobuckiej 21 w Warszawie. Oto niektóre z nich:

Oblężenie Warszawy w fotografii Juliena Bryana

Red. Jacek Zygmunt Sawicki i Tomasz Stempowski

Książka jest pierwszą tak obszerną i wszechstronną prezentacją dorobku Juliena Bryana. Jej głównym tematem jest oblężenie Warszawy przez wojska niemieckie w 1939 r., a szczególnie losy cywilnych mieszkańców stolicy Polski, widziane okiem amerykańskiego fotografa. Oprócz szerokiego wyboru zdjęć, w tomie znalazły się nietłumaczone wcześniej na język polski reportaże Bryana: “Oblężenie” z 1939 r. i “Warszawa – ponowne odwiedziny” z 1959 r., oraz relacje Polaków, którzy mu pomagali: zapis radiowego przemówienia kpt. dypl. Władysława Polesińskiego “Na zgliszczach Pragi” i wspomnienie Stefana B. T. Radlińskiego “Z Julienem Bryanem we wrześniowej Warszawie”. “Wprowadzenie” Jacka Zygmunta Sawickiego i tekst Tomasza Stempowskiego są współczesną próbą umieszczenia dorobku amerykańskiego fotografa w szerszym kontekście historycznym. Na płycie DVD zamieszczono film “Oblężenie” z 1940 r., udostępniony przez Filmotekę Narodową, oraz zapis wystąpienia Juliena Bryana w Polskim Radio z 16 IX 1939 r.

Zagłada Żydów na Rzeszowszczyźnie. Album pamięci

Oprac. Elżbieta Rączy i Igor Witowicz

Album zawiera fotografie archiwalne, przedstawiające życie codzienne żydowskiej ludności Rzeszowszczyzny przed wojną i w czasie okupacji niemieckiej, oraz współczesne, ukazujące miejsca masowych mordów i zbiorowe mogiły, niekiedy zapomniane. Większość zdjęć z okresu wojny została wykonana przez Niemców, którzy nie wahali się rejestrować dokonywanych przez siebie zbrodni. Polaków obowiązywał zakaz fotografowania, więc w albumie znalazły się tylko nieliczne zdjęcia robione z ukrycia. Wielu wydarzeń i miejsc związanych wojennymi losami Żydów nie utrwalono podczas okupacji na fotografiach, do wielu materiałów zapewne nie udało się dotrzeć autorom albumu. Luki te mają uzupełniać relacje świadków, plany i dokumenty. Znaczna część zdjęć i dokumentów ukazuje się po raz pierwszy.

Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich

Marek Gałęzowski

Przedstawione opisy biograficzne cechuje niezmierna dbałość o fakty (…). Jak zauważa we wstępie Marek Gałęzowski, zarówno przed II wojną światową, jak i po wojnie, pojawiały się opracowania dotyczące tego tematu, uważam jednak, że żadne z nich nie może mierzyć się z niniejszą książką, którą wyróżnia wyjątkowa szczegółowość w odtwarzaniu biografii żołnierzy Legionów. Z przedmowy Richarda Pipesa

Żydzi i wojsko polskie w XIX i XX wieku

Red. naukowa Tomasz Domański, Edyta Majcher-Ociesa

Publikacja przedstawia relacje polsko-żydowskie w wojsku polskim w XIX i XX wieku. Zakres poruszanych zagadnień koncentruje się na udziale Żydów w regularnych działaniach przeciwko zaborcom w kolejnych zrywach zbrojnych schyłku XVIII i XIX w. oraz na próbach podsumowania nastawienia społeczności żydowskiej wobec polskich powstań narodowych. Najliczniejszą grupę stanowią artykuły dotyczące dwudziestolecia międzywojennego, a dotyczące służby zasadniczej żołnierzy pochodzenia żydowskiego w Wojsku Polskim w latach 1921-1939 w skali ogólnokrajowej i regionalnej. 

Holokaust, pamięć, powielacz. Zagłada Żydów i okupacyjne stosunki polsko-żydowskie w publikacjach drugiego obiegu w PRL

Martyna Grądzka-Rejak, Jan Olaszek

Pisać ku “pokrzepieniu serc” czy “rozrywać rany polskie, żeby się nie zabliźniły błoną podłości”? Ten dylemat nie był obcy autorom publikującym w PRL poza cenzurą. W swej książce Martyna Grądzka-Rejak i Jan Olaszek analizują, w jaki sposób podziemie wydawnicze mierzyło się z tematem zagłady Żydów i postawami Polaków wobec tej zbrodni.

Kościół, Żydzi, jezuici. Wokół pomocy Żydom w czasie II wojny światowej

Red. Michał Wenklar

Całość książki otwiera utrzymane w eseistycznej formie spojrzenie zarazem z zewnątrz, jak i z najbardziej zainteresowanego środowiska. Jest to bowiem artykuł o pomocy udzielanej przez Kościół autorstwa rabina Abrahama Skorki, byłego naczelnego rabina Argentyny, a zarazem dziecka polskich Żydów uratowanych z Holocaustu. Żeby mówić o postawach Polaków i Żydów w czasie II wojny światowej, konieczne jest pokazanie kontekstu – zarysowanie chociaż kształtu relacji polsko-żydowskich przed wojną, a następnie warunków narzuconych przez okupanta. 

“Nasi sąsiedzi – Żydzi”. Z dziejów relacji polsko-żydowskich na Kielecczyźnie w XX wieku

Red. Agnieszka Dziarmaga, Dorota Koczwańska-Kalita, Edyta Majcher-Ociesa

Publikacja składa się z dwóch części: naukowej i źródłowej. W pierwszej swoje artykuły zaprezentowali: dr hab. prof. UJK Jerzy Gapys, dr hab. Elżbieta Słabińska, dr Edyta Majcher-Ociesa, dr Tomasz Domański, dr Marek Maciągowski, dr Justyna Staszewska, Agnieszka Dziarmaga i Bartłomiej Gierasimowicz. Dotyczą one aktywności gospodarczej ludności żydowskiej, kultury i przejawów religijności społeczności wyznania mojżeszowego, szkolnictwa, wizerunku Chmielnika jako przykładowego sztetla tego okresu, eksterminacji Żydów podczas II wojny światowej (…) W drugiej części publikacji zaprezentowane zostały prace nadesłane na konkurs “Nasi sąsiedzi – Żydzi”. Są to wywiady przeprowadzone z osobami, najczęściej Polakami, pamiętającymi czasy II Rzeczypospolitej i II wojny światowej, na temat żyjących wówczas Żydów. 

Ostatnia bije godzina… Armia Ochotnicza gen. Józefa Hallera 1920 r.

Janusz Odziemkowski

Album stanowi opis oraz ilustrację czynu ochotniczego z 1920 r., kiedy ponownie zaistniało niebezpieczeństwo utraty niepodległości. Wówczas w szeregach tworzonych oddziałów obok uczniów i harcerzy stawali weterani wojenni, dzieci ulicy, wykładowcy uniwersytetów, robotnicy oraz twórcy kultury i sztuki. Nie kierowała nimi żądza sławy, zaszczytów, lecz umiłowanie wolności i pragnienie obrony zagrożonego kraju.

Generał broni Władysław Anders 1892-1970

Jerzy Kirszak, Bogusław Polak, Michał Polak

Generał Władysław Anders zajął trwałe miejsce w panteonie narodowym wśród najwybitniejszych wodzów polskich XX w. Sławę przyniosła mu trwająca kilkanaście miesięcy kampania włoska. Droga do chwały wiodła przez I Korpus Polski w Rosji, powstanie wielkopolskie, wojnę z bolszewikami, boje wrześniowe 1939 r. Po 1945 r. przyszło mu jeszcze przez ćwierć wieku toczyć zmagania na emigracji. Do końca życia pozostał strażnikiem pamięci ofiar zbrodni katyńskiej. 

Rotmistrz Witold Pilecki 1901-1948

Jacek Pawłowicz

W 1940 r., wykonując misję zleconą przez dowództwo ZWZ, dobrowolnie poddał się aresztowaniu i wywózce do KL Auschwitz, by tam zdobyć informacje o obozie oraz zorganizować konspirację niepodległościową. Na skutek zagrożenia dekonspiracją podjął decyzję o ucieczce, którą udało mu się szczęśliwie przeprowadzić. Do roku 1989 wszelkie informacje o dokonaniach i losie Witolda Pileckiego podlegały w PRL ścisłej cenzurze. Miejsce jego pochówku do dziś pozostaje nieznane.

Album jest ilustracyjną prezentacją dokonań Witolda Pileckiego. Zawiera m.in. niepublikowane dotychczas zdjęcia z rodzinnej kolekcji rotmistrza. Autor publikacji, Jacek Pawłowicz z oddziału warszawskiego IPN, w różnych odsłonach prezentuje życie Witolda Pileckiego, począwszy od jego przodków, najmłodszych lat, aż po okrutny mord, dokonany 25 maja 1948 r. W albumie znajdziemy fotografie ukazujące Pileckiego jako skauta i uczestnika wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920.

Żołnierze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w fotografiach por. Wiesława Szpakowicza

Oprac. Anna Marcinkiewicz-Kaczmarczyk

Prezentowany album został przygotowany w oparciu o materiały pochodzące z archiwum rodzinnego Jana Szpakowicza. Są to fotografie wykonane przez jego ojca, por. Wiesława Szpakowicza. Autor fotografii brał udział w kampanii 1939 r., a następnie służył w PSZ na Zachodzie. Por. Szpakowicz, ps. “Pak” zginął 30 X 1942 podczas lotu do Polski. Samolot Halifax lecący z W. Brytanii z ekipą “cichociemnych” rozbił się w Norwegii.

Album składa się z części wstępnej, omawiającej historię PSZ na Zachodzie, autorstwa Anny Marcinkiewicz-Kaczmarczyk, biogramu por. Wiesława Szpakowicza autorstwa Krzysztofa Tochmana oraz około 150 niepublikowanych wcześniej fotografii, chronologicznie w sześciu rozdziałach. Zdjęcia ukazują tworzenie armii polskiej we Francji, jej ewakuację i odbudowę w Wielkiej Brytanii, a następnie formowanie i szkolenie 4 Kadrowej Brygady Strzelców oraz 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej.

Do publikacji została załączona płyta DVD, która obok kilkuset fotografii wykonanych m.in. przez por. Szpakowicza, zawiera również dokumenty dotyczące jego osoby, a także PSZ na Zachodzie.

Sto lat harcerstwa

Wojciech Hausner, Marek Wierzbicki

Autorzy książki – historycy i harcerze – w przystępnej formie opisali powstanie ruchu harcerskiego na ziemiach polskich. W jego działalność angażowały się kolejne pokolenia młodych Polaków. Wychowanie harcerskie sprzyjało kształtowaniu poczucia odpowiedzialności, umiejętności współpracy oraz gotowości do bezinteresownej służby ludziom. Cechy te okazywały się przydatne zarówno w czasach wojny, jak i pokoju. W XX w., tak dramatycznym dla Polski, przed harcerkami i harcerzami stawały niezwykle trudne wyzwania – nieraz bezgranicznego poświęcenia, czasem zaś żmudnej, codziennej pracy.

Mój słownik PRL-u

Marek Nowakowski, ilustracje Andrzej Krauze, 

Wyrosło już całe pokolenie Polaków, którzy urodzili się po 1989 roku. Słownik Marka Nowakowskiego może pomóc im poznać i zrozumieć odmienne warunki, w jakich żyli ich rodzice. Natomiast starszym, którzy mają własne doświadczenie peerelu, książka ta przypomni o tym, z czym stykali się na co dzień.

* * * 

Od wielu lat prowadzę serwis literacki “Listów z krainy snów” (www.wiersze.co), gdzie gromadzę ulubione wiersze, piosenki, anegdoty, fragmenty prozy. Kilka lat temu zamieściłem tam swój wpis, który – niestety – nadal pozostaje aktualny:

Gdy wokół głupota i nienawiść pustoszą Ziemię i chcą zawładnąć wszystkimi ludzkimi umysłami, siadam cicho w kącie, otwieram starą książkę i czytam… O czasach, kiedy godność i honor nie były pustymi słowami… czasach, w których o karierze, szacunku i pozycji w społeczeństwie decydowały ciężka praca, wiedza i doświadczenie… czasach, gdy pieniądze nie były najważniejsze, a ludzie spotykali się razem, wspólnie cieszyli i smucili, nie byli przywiązani do telefonów i odgrodzeni od siebie betonowymi ścianami zamkniętych osiedli. Choć bezprzewodowo przesyłamy terabajty danych, odkrywamy kolejne geny i latamy w kosmos, nadal lubimy stare baśnie i legendy. Jednak coraz mniej wiemy i pamiętamy o drugim człowieku obok nas… Zapomnieliśmy także, że słowa “Człowiek – istota rozumna”, to przywilej, ale i zobowiązanie.

Jarek Kosiaty

Listy z krainy snów – http://www.wiersze.co

Wszystkie wpisy Jarka TUTAJ