Adam Sitarek

„Dziś, 6 września, przyjechał z Łodzi Rumkowski […]. Opowiadał cuda o getcie. Jest tam państwo żydowskie […]” – napisał z ironią Emanuel Ringelblum1 po wizycie Przełożonego Starszeństwa Żydów w Łodzi Chaima Mordechaja Rumkowskiego w  getcie warszawskim2 . „Państwo”, o którym pisał zamordowany w 1944 r. historyk, było tworem jedynym w swoim rodzaju. Sam Rumkowski wielokrotnie uciekał się do tej analogii. „Moje getto to małe państewko ze wszystkimi tego zaletami i wadami” – mówił do przedstawicieli ziomkostwa łodzian podczas jednej z wizyt w getcie warszawskim .

Na 4 km2 powierzchni, gdzie na rozkaz okupacyjnych władz niemieckich stłoczono na początku 1940 r. ponad 160 tys. Żydów z Łodzi i okolicznych miejscowości, powstał organizm, który dysponował niezwykle rozbudowanym aparatem administracyjnym. Autor poniższej książki postawił sobie za zadanie opisanie jego struktur i funkcji. Na tle historiografii Rad Żydowskich (Judenratów) i Rad Starszych (Ältestenratów) , które spotkały się z dużym zainteresowaniem badaczy , dzieje struktur administracyjnych łódzkiego getta nie doczekały się szerszego i pogłębionego opracowania.

Wyróżnia się na tym tle jedynie pisarstwo dotyczące postaci Przełożonego Starszeństwa Żydów – Chaima Mordechaja Rumkowskiego . Struktura aparatu administracyjnego dzielnicy zamkniętej w Łodzi przedstawiona została w zarysie we wspomnianej monografii Rad Żydowskich Izajasza Trunka oraz w pracy poświęconej dziejom łódzkiego getta tego samego autora . Opis pewnych aspektów działalności wybranych komórek rozbudowanego aparatu administracyjnego łódzkiego getta znaleźć można także w pracach Henryka Rubina , Andrei Löw oraz w wielkim skrócie w opracowaniach Juliana Baranowskiego.

Najgłębszą do tej pory analizą tematu są dwa artykuły autorstwa Danuty Dąbrowskiej opublikowane w „Biuletynie Żydowskiego Instytutu Historycznego” Omówienie struktur administracyjnych getta łódzkiego we wspomnianych tekstach poprowadzone zostało jedynie do grudnia 1940 r. W pewnym stopniu dalszy okres działalności administracji łódzkiej dzielnicy zamkniętej, w ograniczeniu do konkretnych jej agend, poruszają artykuły dotyczące funkcjonującej w getcie policji żydowskiej, nazywanej Służbą Porządkową, tzw. Centralnego Więzienia oraz teksty poświęcone szkołom w łódzkim getcie i reakcji administracji żydowskiej getta na wsiedlenia Żydów z Rzeszy i Protektoratu. Nie wyczerpują one jednak nawet w niewielkim stopniu całości zagadnienia.

Książka ta jest uzupełnienioną wersją rozprawy doktorskiej przygotowanej w Instytucie Historii Uniwersytetu Łódzkiego. Jest w zamyśle kontynuacją dzieła rozpoczętego przez Danutę Dąbrowską, na konieczność podjęcia której autorka zwracała uwagę na końcu jednego z przytoczonych artykułów. Wzorem dla rozprawy jest praca niemieckiego historyka Petera Kleina, będąca niezwykle rzetelnym omówieniem działalności niemieckiego Zarządu Getta łódzkiego

Calosc w linku ponizej