Izrael od września odmawia serwisowania i obsługi systemów śledczych używanych przez polskie służby specjalne. Rząd próbował szukać pomocy w USA, ale bez efektu. Bo używa tych narzędzi do inwigilowania opozycji

Izraelskie firmy VERINT i NSO Group to czołowi dostawcy narzędzi informatycznych do ochrony cyberprzestrzeni i monitorowania zagrożeń teleinformatycznych. Wśród nich jest słynny Pegasus, służący do śledzenia smartfonów: podsłuchiwania rozmów, ale też wychwytywania wszelkiej aktywności typu przesyłana poczta, korespondencja w mediach społecznościowych czy lokalizacja użytkownika.

Licencja wygasa, system nie działa

Informacja o tym, że rząd Izraela zabronił sprzedaży Pegasusa reżimom autokratycznym, a także rządom Polski i Węgier, została ujawniona 25 listopada przez “Times of Israel”. Jak pisaliśmy, lista krajów, którym izraelskie firmy mogą sprzedawać oprogramowanie szpiegowskie, została drastycznie zmniejszona ze 102 do 37 państw. Zniknęły z niej np. Zjednoczone Emiraty Arabskie, Meksyk, Arabia Saudyjska czy Maroko, a z krajów Unii Europejskiej – Polska i Węgry.

W założeniu tego typu narzędzia miały i mają służyć walce z terroryzmem i przestępczością zorganizowaną. Tymczasem część rządów używa ich do walki z opozycją i do śledzenia dziennikarzy. Drugi powód wprowadzenia ograniczeń to spór NSO Group z firmą Apple, która pozwała producentów Pegasusa za hakowanie iPhone’ów. Swoim klientom objętym działaniem Pegasusa Apple wysyła specjalne komunikaty. W Polsce takie ostrzeżenie dostała prokurator Ewa Wrzosek ze stowarzyszenia Lex Super Omnia, zwalczanego przez obecną władzę.

Według źródeł “Wyborczej” problem dotyczy nie tylko Pegasusa, ale wszelkich “systemów informatyki śledczej”, jak w służbach specjalnych nazywa się narzędzia do kontroli cyberprzestrzeni. Izraelskie firmy są ich właścicielami.

Wspomniana na wstępie decyzja o odmowie obsługi i serwisowania oznacza, że z chwilą wygaśnięcia zakupionych przez Polskę licencji systemy nie nadają się do użytku. – To nie jest samochód, którym można jeździć, pomijając serwis. System po prostu przestaje działać – tłumaczy jeden z naszych rozmówców.

Nieudana misja w USA

Jak twierdzi, polskie służby próbowały obejść problem, usiłując kupić pokrewne oprogramowanie w USA. Z wizytą pojechał tam nadinsp. Jarosław Szymczyk, komendant główny policji oraz zaufany szefa MSWiA i koordynatora służb specjalnych Mariusza Kamińskiego.

Oficjalnym celem podróży był udział w obchodach Dnia Pamięci Generała Pułaskiego, ale Szymczyk miał się też spotkać z przedstawicielem FBI i prosić o pomoc w kontakcie z firmami, które mogłyby sprzedać licencje na programy szpiegowskie. O to samo zabiega też oficer łącznikowy polskiego CBŚ pracujący w USA.

Okazuje się, że plan “obejścia” Izraela jest nie do zrealizowania, bo amerykańskie spółki działają, opierając się na izraelskich rozwiązaniach i licencji, więc też muszą pytać o zgodę.

Powrót do przeszłości

Według naszych ustaleń fiaskiem zakończyła się również próba zakupu (właściwie odnowienia) licencji na amerykański system NICE, służący do monitorowania mediów społecznościowych. 

To jedno z najbardziej zaawansowanych narzędzi inwigilacji. Pozwala na bieżące śledzenie aktywności w internecie, danych operatora sieci komórkowych połączonych z informacjami z monitoringu wizyjnego, transakcji kartą płatniczą i systemu rozpoznawania tablic rejestracyjnych. System jest zdolny do pokazywania całej aktywności użytkownika na osi czasu zarówno na bieżąco, jak i w przeszłości.

– Na ten system Amerykanie stosują embargo, ale nie zdarzyło się dotąd, by odmówili współpracy w tym zakresie z jakimś państwem NATO – twierdzi jedno z naszych źródeł. Jak podkreśla, CBA i ABW miały dostęp do tego systemu NICE w latach 2011-15, ale straciły go w w 2016 r. Jego informację potwierdzają byli szefowie ABW, z którymi rozmawialiśmy.

Zadanie prowadzenia rozmów nieprzypadkowo dostała policja, bo również w Stanach polskie służby są uznane za upolitycznione. Oznacza to powrót do sytuacji z końcówki pierwszych rządów PiS z lat 2005-07, gdy FBI zerwało współpracę z ABW i CBA, gdy okazało się, że służby te wykorzystywały kontakty i amerykańską technologię do walki z przeciwnikami politycznymi.

Wtedy CBA – kierowana przez Mariusza Kamińskiego – oszukała FBI, prosząc o pomoc w legalizacji dokumentów do swoich operacji specjalnych m.in przeciwko wicepremierowi i liderowi Samoobrony Andrzejowi Lepperowi. Z kolei ABW wykorzystała system rozpoznawania twarzy (wówczas nowość) do śledzenia środowiska Leppera oraz podejrzewanego o “zdradę” szefa MSW Janusza Kaczmarka.

Jak działa Pegasus

O tym, że polskie służby mają Pegasusa, media piszą od kilku lat. TVN 24 ujawnił, że w 2019 r. CBA dostało na jego zakup 25 mln zł ze słynnego Funduszu Sprawiedliwości, którym zarządza minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro i który miał służyć pomocą ofiarom przestępstw.

Parę tygodni przed ujawnieniem inwigilacji telefonu prokurator Wrzosek “Wyborcza” i Onet.pl informowały o włamaniu “nieznanych sprawców” do smartfona Krzysztofa Brejzy, jednego z najbardziej zwalczanych przez PiS polityków opozycji. Dane z telefonu senatora KO trafiły m.in do TVP. Służby nie komentowały tych informacji lub zaprzeczały.

Na niedawnym posiedzeniu sejmowej komisji ds. służb specjalnych Maciej Wąsik, wiceszef MSWiA i zastępca koordynatora służb, zaprzeczał, by inwigilowano Brejzę. Miał też zapewniać, że służby nie mają Pegasusa.

– W pewnym sensie jest to prawda. CBA – bo inne służby tego nie używają – ma jedynie wykupioną usługę korzystania z Pegasusa, dlatego Wąsik może tak mówić – tłumaczy jeden z naszych informatorów.

Jak mówi, Pegasus występuje w dwóch wersjach. Pełna to “fizyczny i niekontrolowany oraz nielimitowany dostęp do narzędzia”. Izraelski producent daje go tylko swoim służbom i Amerykanom. Polska ma zaś wykupioną “usługę Pegasusa”. W jej ramach jest limit numerów, które można sprawdzić, logując się do systemu i wysyłając zlecenie: “kogo zhakować”. W zleceniu podaje się numer IMEI (ma go każdy telefon) albo numer karty SIM.

Po zalogowaniu całą operację przejmuje i prowadzi operator, czyli NSO Group. W tym kontekście informacja, że Izrael zabronił sprzedawania Pegasusa Polsce, oznacza, że po wyczerpaniu limitu nie będzie można dokupić nowego pakietu zleceń.

Od momentu ukazania się informacji o izraelskiej blokadzie sprzedaży “systemów informatyki śledczej” polskie służby nie zabrały w tej sprawie głosu i nie wydały żadnego komunikatu.

Tak Izrael zablokował Pegasusa służbom państwa PiS