W XV wieku w Hiszpanii żyło około 300 tys. Żydów (niektóre źródła podają liczbę ponad 200 tys.). Była to stosunkowo zamożna i silna społeczność. Hiszpania była wówczas największym skupiskiem Żydów w Europie. Jednakże czas tej żydowskiej społeczności dobiegał końca i Hiszpania miała już wkrótce podążyć śladem pozostałych chrześcijańskich państw Europy zachodniej.
W 1492 roku Hiszpanie zdobyli Granadę, ostatnią twierdzę muzułmańską na Półwyspie Iberyjskim. Był to zwycięski koniec rekonkwisty w Hiszpanii. Jednocześnie nastąpiło przymusowe wysiedlenie Arabów z Półwyspu Iberyjskiego. Ale nie tylko Arabów wyrzucano z Hiszpanii. Kogo jeszcze wysiedlano z tego pięknego kraju? Otóż, 30 marca 1492 roku wydano edykt w Granadzie, w myśl którego wszyscy Żydzi mieli do 31 lipca przyjąć chrzest lub opuścić kraj.

Przed żydowskimi przesiedleńcami stało podstawowe pytanie: Gdzie się osiedlić?

Udawali się głównie do Nawarry, Portugalii, niektórych państewek włoskich, Afryki Północnej, Turcji i w końcu też do Polski.
Znaczna większość opuszczających Hiszpanię Żydów (około 100 tys.) udała się do Portugalii. Wjeżdżając na teren Portugalii, każdy z nich musiał zapłacić okup za prawo zamieszkania w tym kraju. Jednakże, już w 1497 roku, Hiszpania wymogła na Portugalii wypędzenie Żydów. Ci, którzy chcieli pozostać, musieli się ochrzcić. W 1498 roku Żydzi zostali wypędzeni z Nawarry. Podobny los spotkał również tych, którzy uciekli do Królestwa Neapolu. W 1511 roku musieli z tych samych powodów opuszczać to królestwo i udawać się w dalszą tułaczkę po świecie.

Katolickie państwa Europy zachodniej były wrogo nastawione do przybywających Żydów. W 1496 roku cesarz Maksymilian wypędził Żydów ze wszystkich swych dziedzicznych krajów. W północnej części Europy ożywienie religijne wywołane przez katolicką kontrreformację owocowało licznymi tumultami antyżydowskimi.

W tej sytuacji wielu Żydów zwracało swą uwagę ku krajom muzułmańskim. Wielu osiedliło się w muzułmańskim Maroku, skąd ruszali dalej wzdłuż wybrzeży Afryki Północnej kierując się w stronę imperium osmańskiemu. Turkom osmańskim obce były uprzedzenia, jakie żywili wobec Żydów chrześcijanie i muzułmanie. Turcy chętnie witali przybywających Żydów, którzy przynosili z sobą liczne umiejętności medyczne i techniczne. We wszystkich miastach, w których osiedlali się Żydzi, następowała odbudowa zrujnowanej gospodarki i kultury. Wszędzie rozwijał się handel, a Saloniki szybko stały się najważniejszym portem handlowym we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego.

Żydowscy kaznodzieje hiszpańscy posiadali wysokie i poprawne wykształcenie, również w naukach świeckich. Potrafili publicznie nauczać przed ludźmi wykształconymi w mowie hiszpańskiej lub włoskiej. Wywierali oni silny wpływ na społecznościach żydowskich w krajach, do których schronili się wygnani Żydzi hiszpańscy. Przebieg wydarzeń wiązał się przede wszystkim z oddziaływaniem czynników politycznych. Wygnanie Żydów z Hiszpanii i Portugalii spowodowało powstanie nowych ośrodków sefardyjskich we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Los wygnańców nie był łatwy. Wielu spośród nich udała się do Włoch, inni do Maroka, Egiptu i Turcji. Znani byli oni pod hebrajską nazwą “sefardim” (Sefardyjczycy, od hebr. nazwy Hiszpanii – Sefarad). Do nowych krajów przywieźli z sobą własną kulturę i język (żydowsko-hiszpański). Znali się na medycynie, technice, kupiectwie i handlu. W każdym miejscu, gdzie się osiedlali, wywierali silny wpływ na kulturę i życie miejscowej społeczności. Zachowywali oni własną odrębność i własne tradycje religijne. Zakładali własne synagogi, zwane saferdyjskimi. Posługiwali się własnym językiem, żydowsko-hiszpańskim.

Ci z Żydów, którzy zdecydowali się na pozostanie w Hiszpanii i Portugalii, musieli przyjąć chrzest i zasady nowej wiary. Byli oni pogardliwie nazywani marranos (świnie). Wstydzili się oni własnych żydowskich korzeni i często przez pokolenia utrzymywali w tajemnicy swoją żydowską tożsamość. Często jednak, szukali możliwości powrotu i wolności praktykowania swych dawnych żydowskich zwyczajów. Emigrowali oni i stali się założycielami nowych żydowskich skupisk w Londynie, Amsterdamie, Hamburgu i Nowym Jorku. Od XVII wieku odgrywali oni tam znaczącą rolę w rozwoju handlu i banków. Stworzyli oni podstawę późniejszych, często największych i najlepiej prosperujących społeczności żydowskich. Byli nominalnymi chrześcijanami, którzy dzięki umiejętnościom i zamożności zyskiwali sympatię oraz znaczne wpływy wśród najwyższych warstw społeczeństwa. Z czasem zaczęli wywierać nacisk na przyznanie Żydom wolności wyznania.

 IzraelKulturaHistoria