STRESZCZENIE: W przeciwieństwie do wcześniejszych porozumień pokojowych Izraela z Egiptem i Jordanią, Porozumienia Abrahamowe obejmowały kraje arabskie, które nie graniczą z Izraelem, nigdy nie walczyły z nim na polu bitwy i są stosunkowo nieobciążone kwestią palestyńską. W związku z tym byli w stanie wprowadzić pokój „ludzie dla ludzi”, który wymykał się ich poprzednikom.

Przetlumaczyl Sir Google Translate

Poszukiwania pokojowego rozwiązania konfliktu między Izraelem a jego sąsiadami osiągnęły krytyczny moment w 1979 roku, kiedy egipski prezydent Anwar Sadat i izraelski premier Menachem Begin podpisali egipsko-izraelski traktat pokojowy. Czternaście lat później, we wrześniu 1993 r., po tajnych rozmowach w Oslo, Izrael i OWP podpisały Deklarację Zasad dotyczących Przejściowych Porozumień Samorządowych (DOP), aw październiku 1994 r. podpisano traktat pokojowy jordańsko-izraelski. Przez kolejne dwie i pół dekady nie podpisano żadnych nowych porozumień arabsko-izraelskich, aż do zawarcia w sierpniu 2020 r. porozumień Abrahamowych między Izraelem, ZEA i Bahrajnem, a miesiąc później porozumień normalizacyjnych między państwem żydowskim , Sudan i Maroko.

Traktaty egipski i jordański były porozumieniami między rządami, które w różnym stopniu koncentrowały się na zamknięciu książki o konflikcie militarnym z Izraelem, nawet jeśli kwestia palestyńska pozostawała nierozwiązana, a normalizacja między ich społeczeństwami pozostawała niepewna. Traktaty egipskie i jordańskie są nie mniej porozumieniami międzyludzkimi niż porozumienia Abrahamowe, ale przywódcom politycznym Egiptu i Jordanii nie udało się wdrożyć tego aspektu porozumień. W przeciwieństwie do tego, kraje Abrahama są wolne od przeszłych ograniczeń, nie graniczą z Izraelem i nigdy nie walczyły z nim na polu bitwy, więc nie ma poczucia publicznej traumy po żadnej ze stron. Dzięki temu byli w stanie wprowadzić prawdziwy pokój „ludzie ludziom”.

Co zyskał Egipt podpisując porozumienia Camp David?

Przywódcom izraelskim i egipskim udało się zakończyć lata działań wojennych. Odnaleźli pokój w zniszczonym regionie, podpisując historyczne porozumienie pokojowe, które nagrodziło premiera Begina i prezydenta Sadata wspólną Pokojową Nagrodą Nobla. Korzyści z pokoju z Izraelem były dla Egiptu znaczne:

• Przywrócił cały Synaj bez wchodzenia na wojnę
• Otrzymała dziesiątki lat rozległej pomocy z Waszyngtonu. Kair wciąż otrzymuje rocznie 1,3 miliarda dolarów pomocy wojskowej USA i 250 milionów dolarów pomocy gospodarczej. Według Congressional Research Service od 1979 r. Egipt otrzymał od USA 69 miliardów dolarów
• Według Banku Światowego Egipt zmniejszył swój budżet wojskowy o 18% PNB, co pozwoliło Kairowi na realokację środków wojskowych na projekty rozwoju gospodarczego
• Egipt otrzymał pomoc wojskową od USA w postaci sprzedaży broni, regularnych wspólnych ćwiczeń wojskowych, wymiany informacji wywiadowczych, szkoleń, koprodukcji czołgów oraz regularnych konsultacji wojskowych z USA i Izraelem
• Egipt skorzystał z mandatu Kongresu z 1996 r. na kwalifikujące się strefy przemysłowe, które stworzyły 120 000 miejsc pracy dla Egipcjan i warte 763 mln USD towarów do USA
• Egipt przez lata umacniał swoją pozycję w regionie dzięki powiązaniom z Izraelem, Autonomią Palestyńską i Hamasem oraz wysiłkom na rzecz mediacji w konfliktach.

Co zyskała Jordania podpisując izraelsko-jordański traktat pokojowy?  

26 października 1994 r. przywódcy Jordanii i Izraela podpisali traktat pokojowy w Wadi Araba, kończący formalny stan wojny między tymi krajami. Traktat był czymś znacznie więcej niż tylko formalizacją faktycznego zawieszenia broni; zasadniczo zmieniła charakter stosunków izraelsko-jordańskich, wzmacniając głównie bezpieczeństwo i gospodarkę. Jordan skorzystał z traktatu w następujący sposób:

Ochrona

• Silna współpraca między jordańskimi i izraelskimi siłami bezpieczeństwa wielokrotnie pomogła udaremnić potencjalne zagrożenia terrorystyczne dla obu krajów”.
• Solidny układ bezpieczeństwa i jasno określone granice osłabiają argument „Jordan to Palestyna”
• W 1993 roku Waszyngton udzielił Ammanowi 35 milionów dolarów wsparcia ekonomicznego; w 2014 roku liczba ta wyniosła 700 milionów dolarów. W 1993 roku Jordania otrzymała 9 milionów dolarów w postaci zagranicznego finansowania wojskowego USA; w 2014 roku otrzymała 300 milionów dolarów. Jordan otrzymał również 58 F-16 i najnowocześniejszy ośrodek antyterrorystyczny – Centrum Szkolenia Operacji Specjalnych im. Króla Abdullaha (KASOTC) – zbudowany przez Korpus Inżynieryjny Armii Stanów Zjednoczonych w latach 2006-07
• Partnerstwo wywiadowcze między USA a Jordanią stało się tak bliskie, że agencja miała personel techniczny „praktycznie osadzony” w siedzibie General Intelligence Directorate w Jordanii
• Porozumienie ugruntowało pozycję królestwa jordańskiego na liście prozachodnich państw Bliskiego Wschodu, co wzmacnia jego strategiczne relacje z Waszyngtonem.

B. Gospodarka

• Silne zaangażowanie USA w traktat doprowadziło do umorzenia 700 milionów dolarów długu jordańskiego i zwiększenia pomocy do tego stopnia, że ​​Jordania jest obecnie jednym z wiodących odbiorców pomocy amerykańskiej na świecie
• Utworzenie kwalifikujących się stref przemysłowych (QIZ) pobudziło gospodarkę. Stworzone przez Kongres w 1996 r. QIZ pozwalają na bezcłowy wwóz towarów wyprodukowanych w Jordanii do Izraela. QIZs w Jordanii wzrosły z rocznego eksportu 18 milionów dolarów w 1998 roku do ponad 560 milionów dolarów w 2003 roku. W latach 1996-2010 powstało 13 QIZ, zapewniających zatrudnienie dziesiątkom tysięcy Jordańczyków. Wartość eksportu jordańskiego do Izraela w tym samym okresie wyniosła 60 mln USD, co oznacza wzrost o 15% od 2003 r.
• Kolejnym stosunkowo jasnym punktem była turystyka. W 2013 roku Jordanię odwiedziło podobno 218 000 Izraelczyków, a do Izraela przybyło nieco ponad 18 000 Jordańczyków. Loty między lotniskami Ben-Gurion i Sde Dov a lotniskiem Queen Alia były realizowane 24 razy w tygodniu
• Izrael podpisał „niewiążący list intencyjny”, aby zaopatrywać Jordanię w gaz ziemny ze swojego przybrzeżnego pola Lewiatan. 15-letnia umowa, która wymaga nowego rurociągu, jest podobno warta 15 miliardów dolarów. W lutym osiągnięto kolejne porozumienie, na mocy którego Izrael dostarczy 500 mln dolarów gazu ze złoża Tamar do dwóch jordańskich zakładów przemysłowych w pobliżu Morza Martwego
• Traktat pokojowy zapoczątkował współpracę izraelsko-jordańską w wielu strategicznie istotnych dziedzinach, w tym niedoborach wody. Współpraca ta przewiduje, że Izrael będzie dostarczał stolicy Jordanii 8-13 miliardów galonów świeżej wody rocznie z Jeziora Galilejskiego, podczas gdy Jordania dostarczy taką samą ilość odsolonej wody pompowanej z Akaby do izraelskiego regionu pustyni Negev.

Jakie były wady starych porozumień pokojowych?

Pomimo upływu dziesięcioleci od podpisania porozumień z Egiptem i Jordanią, prawdziwe więzi międzyludzkie nie doszły do ​​skutku. Dzieje się tak dlatego, że oba kraje toczyły wojny z Izraelem, które wciąż są w zbiorowej pamięci ich populacji. Nie była to wada traktatów, ale wada egipskiego i jordańskiego przywództwa politycznego, które w niewielkim stopniu lub wcale nie starało się wprowadzać więzi „ludzie z ludźmi”.

Populacje obu krajów zawierają również duże kontyngenty arabskich nacjonalistów i islamistów, co utrudnia ciepły pokój. Oba kraje albo zignorowały też wrogą antyizraelską i antyżydowską retorykę, albo otwarcie pozwoliły na jej rozpowszechnianie przez swoje media i systemy edukacyjne. Żaden z krajów nie poczynił żadnego wysiłku, by przygotować swój lud na ciepły pokój, czy to poprzez media, szkoły, czy model współistnienia i tolerancji.

Anwar Sadat popełnił ogromny błąd, uwalniając dziesiątki islamistów z więzienia. Zrobił to, by walczyć z lewicowcami swojego kraju i zapłacił za to życiem. Po zamachu ci radykałowie odegrali znaczącą rolę w islamizacji egipskiego społeczeństwa, co jeszcze bardziej skomplikowało pokój „ludzie z ludźmi”. Negocjacje porozumień miały charakter transakcyjny, a nie transformacyjny, a rezultatem był zimny pokój.

W przypadku Jordanii utrzymywanie się nastrojów antyizraelskich wiąże się z faktem, że prawie 60% ludności ma pochodzenie palestyńskie. Jednak nawet jeśli Izrael i Palestyńczycy mieliby rozwiązać swoje spory, nie jest jasne, czy lokalne postawy w Jordanii zmieniłyby się znacząco. Dzieje się tak dlatego, że dominujące negatywne poglądy na Izrael w Jordanii nie są wyłącznie wytworem konfliktu izraelsko-palestyńskiego, ale także antyizraelskiej i antyżydowskiej diety karmionej Jordańczykami za pośrednictwem mediów, systemu edukacyjnego i ogólnie społeczeństwa (pomimo stuletnie tajne stosunki dynastii Haszymidzkiej z ruchem syjonistycznym i państwem Izrael).

Wielu Jordańczyków uważa również, że traktat pokojowy stłumił wewnętrzne reformy polityczne. Twierdzą, że aby obronić swoje stosunki z Izraelem przed powszechną opozycją, rząd Jordanii stłumił sprzeciw społeczny i ukrócił islamistów i inne grupy, które chcą takiej reformy.

Czym różnią się stare porozumienia pokojowe od Porozumień Abrahamowych?

Główna różnica między starymi traktatami pokojowymi a Porozumieniem Abrahama polega na tym, że ten ostatni wyróżnia się ciepłym pokojem. Zjednoczone Emiraty Arabskie różnią się od innych krajów objętych Porozumieniem Abrahama, takich jak Sudan czy Bahrajn, ponieważ walczyły z radykalnymi islamistami i ich ideologią, tworząc wzorcowy model tolerancji w regionie na lata przed Porozumieniem Abrahama. Zjednoczone Emiraty Arabskie gościły Papieża, zbudowały Dom Rodzinny Abrahama, podpisały porozumienie Bractwa Ludzkiego na rzecz Pokoju Światowego, zbudowały świątynię hinduistyczną i dodały do ​​kraju ponad 200 narodowości. Etos współistnienia i tolerancji kraju wspierają media i system edukacji.

Maroko, kolejny kraj Abrahama, zawiera znaczną liczbę Żydów sefardyjskich i ma historyczne powiązania z Izraelem. Te fakty pomogły jej przygotować ludzi do ciepłego pokoju z państwem żydowskim.

Droga przed nami

Z perspektywy transakcyjnej, pod względem wspólnej potrzeby bezpieczeństwa i dobrobytu gospodarczego, Bliski Wschód jest gotowy do relacji z Izraelem. Jednak z punktu widzenia transformacji większość regionu nie jest jeszcze gotowa na pełną normalizację. Niewiele, jeśli w ogóle, krajów w regionie przyjmuje podejście do współistnienia i pluralizmu w stylu ZEA, a ideologie ekstremistyczne są nadal rozpowszechnione w większości społeczeństw. Region wciąż jest pełen wrogich arabskich ideologii nacjonalistycznych i islamistycznych, które nadal są rozpowszechniane przez media i wśród intelektualistów – nie tylko przez radykałów. Aby te społeczeństwa były gotowe na ciepły pokój z Izraelem, trzeba będzie dokonać ogromnych zmian w ich systemach edukacyjnych i medialnych.

Aby uświadomić ogółowi społeczeństwa na Bliskim Wschodzie korzyści płynące z normalizacji, potrzebny jest nowy program edukacyjny. Nauczanie historii Żydów w regionie nie powinno ograniczać się do konfliktu izraelsko-palestyńskiego, ale powinno iść znacznie dalej – wysiłek, w który ZEA są aktywnie zaangażowane. Kolejnym krytycznym krokiem jest ustanowienie mediów, które przeciwstawiają się dzielącym ekstremistycznym ideologiom i stwarzają Arabom możliwości osobistego poznania Izraelczyków i Żydów, bez ingerencji radykałów, czy to islamistów, czy arabskich nacjonalistów. Społeczeństwo bliskowschodnie powinno zrozumieć lub przynajmniej dać szansę idei, że normalizacja stosunków z Izraelem jest warunkiem koniecznym do rozwiązania konfliktu. Wielu ekstremistów i oportunistów wykorzystało sprawę palestyńską do spełnienia swoich celów,

Zobacz PDF ( eng. wersja )

Dr Frank Musmar jest specjalistą ds. zarządzania finansami i wydajnością  oraz nierezydentnym pracownikiem naukowym w Centrum BESA .

Dr Najat Al-Saied jest adiunktem na Uniwersytecie Zayeda w Dubaju w College of Communication and Media Sciences.