Ścisłe powiązanie żydostwa z ideami postępowymi i socjalistycznymi nie było stwierdzane tylko przez antysemitów, którzy każdego Żyda uznawali za niepewnego w sensie narodowym i potencjalnego zwolennika socjalizmu. Podczas gdy Żydzi mieszczańscy i ich organizacje gwałtownie zaprzeczali istnieniu takiego związku, żydowscy intelektualiści podkreślali istnienie socjalnego elementu w żydowskim dziedzictwie duchowym.

To, co antysemici uważali za dowód istnienia destrukcyjnych cech Żydów, żydowscy intelektualiści oceniali jako element humanitarny, jako udział żydostwa w pracy nad polepszeniem świata […] Co prawda tylko mniejszość Żydow identyfikowala się z lewicą, ale emancypacja zbiegła się z nowoczesnym rozwojem ekonomicznym, społecznym i duchowym, tak że abstrakcyjne pojęcie żydostwa zostało utożsamione z tym, co postępowe, niszczące [dawne więzi] i nowoczesne. Z tej abstrakcji w fałszywy sposób wnioskowano o postawach każdej jednostki [żydowskiej]”.

Hans Helmut Kneutter, „Die Juden und die deutsche Linke in der Weimarer Republik”

Wstęp

 W tomie „Żydzi a lewica” zamieszczono teksty młodych badaczy z Polski, Francji i Stanów Zjednoczonych poświęcone różnym aspektom spotkań między społecznością żydowską a środowiskami lewicowymi. Przedstawiają one działanie lewicowych partii w społeczności żydowskiej, stosunek poszczególnych kierunków lewicowych wobec kwestii żydowskiej, refleksję lewicowych myślicieli nad kwestią żydowską i Holokaustem, sytuację Żydów w krajach tzw. realnego socjalizmu i powrót lewicowego antysemityzmu w III Rzeczypospolitej.

Poszczególne studia dotyczą różnorodnych obszarów Jidyszlandu – geograficznej przestrzeni zamieszkanej przez Żydów używających języka jidysz, od Rosji (ZSRR) przez Polskę, po Francję i Palestynę/Izrael. Epoka historyczna, którą obejmują, zaczyna się wraz z głośną aferą antysemicką, której ofiarą padł oficer armii francuskiej Alfred Dreyfus, a kończy się wraz z opisaniem represji władz Polski Ludowej wobec literata Naftalego Herca Kona i nowej fali lewicowego antysemityzmu w Polsce na początku XXI wieku. Przed rokiem 1989 badania nad XX-wieczną problematyką żydowską podlegały formalnej lub wewnętrznej cenzurze.

Z kolei zmiany polityczne po 1989 roku sprawiły, że zmalało zainteresowanie badaczy problematyką lewicowych ruchów i ideologii. Dziś jednak możliwe jest podjęcie wcześniej niezbadanych tematów lub korekta czy też reinterpretacja dawnych ustaleń badawczych na temat relacji między Żydami a lewicą. Prezentowany tom wydany jest dla upamiętnienia ponad dziesięcioletniego okresu pełnienia funkcji dyrektora Żydowskiego Instytutu Historycznego przez profesora Feliksa Tycha. Tematyka ruchu robotniczego i kwestia żydowska stanowią główne pola zainteresowania Profesora Tycha, międzynarodową rangę zyskały w szczególności Jego badania dotyczące polsko-żydowsko-niemieckiej rewolucjonistki Róży Luksemburg. Pragniemy wyrazić serdeczne podziękowania za pomoc w wydaniu tej pracy Fundacji im. Róży Luksemburg – Rosa-Luxemburg–Stiftung Gesellschaftsanalyse und Politische Bildung.

 August Grabski

Calosc w linku ponizej