Zawierciański epizod w biografii późniejszego szefa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej okazał się bardzo dramatyczny.

Dwa pogromy

Żona Gomułki Liwa (Zofia) była Żydówką. Z domu nazywała się Szoken. On zwracał się do niej pieszczotliwie Liwuś. Nie była zbyt urodziwa: malutka, dość niezgrabna, ale uchodzili za dobraną parę. Gdy przybyli do Zawiercia, w mieście jeszcze nie zapomniano o dwóch pogromach, do których doszło w 1919 i 1921 roku. Społeczność żydowska stanowiła wówczas ok. 21 proc. mieszkańców miasta, więc semicki wygląd Liwy nie budził sensacji. Liwa nie była jednak zbyt pobożną Żydówką. Bardziej interesowała ją praca dla partii.

Większość zawierciańskich Żydów zasymilowała się, a spora część była bardzo przejęta coraz popularniejszą ideą syjonizmu. Znajdowało się też w Zawierciu duże skupisko chasydów. Miasto tętniło życiem i rozwijało się dzięki przemysłowi hutniczemu.

W Zawierciu Gomułka pełnił funkcję sekretarza i skarbnika okręgu Związku Robotników Przemysłu Chemicznego i Pokrewnych. Do tej organizacji wstąpił w 1922 roku. Związek był radykalny i lewicowy, organizował akcje strajkowe w obronie miejsc pracy.

Zawierciański pisarz i regionalista Bogdan Dworak w książce pt. “Mieszkam za darmo w każdym z was”, poświęconej historii miasta, pisze o Gomułce: “Wśród sąsiadów miał opinię działacza rewolucyjnego. Dość często musiał się ukrywać przed śledzącą go granatową policją”. Zachowały się też wspomnienia o nim jako bardzo dobrym tancerzu, miłośniku szachów oraz gry w domino. Dworak dodaje, że Gomułkowie byli lubiani przez sąsiadów. Liwa w szabas “wysyłała do studni po wodę dzieci sąsiadów i płaciła im za przyniesienie kubełka wody trzydzieści groszy”. Gomułkowie przyjechali do Zawiercia ze starszym, kilkuletnim synem.

Wkrótce Liwa zaszła po raz kolejny w ciążę i urodziła drugiego syna. Dziecko zmarło po kilku dniach. Gomułkowa rodziła w domu. Dziecko było od początku słabe. Śmierć chłopca była jednak początkiem traumatycznych przeżyć.
Łapówka dla dozorcy?

Chłopiec nie został ochrzczony, bo Gomułkowie, jako żarliwi komuniści, byli ateistami i miejscowy ksiądz odmówił pochówku na cmentarzu. – Gmina żydowska także odmawiała miejsca na kirkucie – wyjaśnia Dworak. – Gomułkowie gnieździli się wtedy ze zmarłym noworodkiem i starszym synem w jednym pokoju, który wynajmowali od rodziny Marczaków.