Kock był pierwszy. Potem Natalia wraz z Moniką Tarajko, Agatą Korbą, Agnieszką Szreder i Aliną Sulowską pojechały jeszcze do Piask, Bychawy, Biłgoraja, Tyszowców, Szczebrzeszyna, Józefowa Biłgorajskiego, Krasnobrodu i Kraśnika. Schemat ich wizyty wszędzie był ten sam: przyjeżdżają na rynek i rozstawiają Nomadyczne Archiwum Sztetla.

Pod tą nazwą kryje się przypominająca synagogę konstrukcja, w której obejrzeć można zdjęcia, prezentacje i dokumenty dotyczące dawnych żydowskich miasteczek na ziemiach polskich. A potem zaczynają opowiadać każdemu, kto chce słuchać, o żydowskiej przeszłości ich miasta. I pytają o nią każdego, kto chce mówić.

Oto trasa podróży Natalii i jej archiwum. Na specjalnej mapie zaznaczyliśmy każdy sztetl, w którym się zatrzymała:

– Przez całą moją podróż przez Polskę z Nomadycznym Archiwum Sztetla ludzie reagowali pozytywnie. Cały czas czekałam  na tego przysłowiowego dyżurnego antysemitę miasteczka. I nie było ich, nie pojawili się – mówi Natalia. – Ludzie chcą się dowiedzieć, jak wyglądało ich miasteczko, architektura, kto tu żył. Poprzez moją instalację architektoniczną – jaką jest Archiwum – chcę przyciągnąć mieszkańców i krytycznie porozmawiać o ich wiedzy na temat po żydowskiej architektury. O co się najczęściej pytają? Czy przypadkiem w ich domu nie mieszkał przed wojną Żyd.

A jak się dowiadują, że mieszkał, to rozmowa się rozkręca.

– Spotkania były bogate w szczegóły, każde miasteczko ma swoją specyfikę, swoje własne problemy, inną skalę bezrobocia i inne pola potrzeb. Oczywiście w naszych rozmowach pojawiała się kwestia roszczeń do pożydowskiego mienia, ludzie się ich boją. Podczas naszej podróży spotkałyśmy kilka sędziwych osób, w wieku 90+, które pamiętały przedwojenną rzeczywistość. One były bardzo krytyczne wobec tego, co działo się w ich miasteczkach – nie podobało im się, że zapomina się o żydowskich korzeniach miasta. Nie podobała im się obecna polityka historyczna – podkreśla Romik.

Calosc TUTAJ