IV. Imperium fortepianowe kontratakuje

Od końca XVIII w. do ok. połowy XIX spora część ludności Europy, w tym obok Anglosasów Niemcy i Irlandczycy, wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, zanim dołączyły do nich w jeszcze większej masie inne ludy europejskie i azjatyckie. Stały się one zaczynem nie tylko jednego z najliczniejszych krajów świata, ale i potęgi ekonomicznej i politycznej. Towarzyszył temu szybki rozwój nowoczesnej technologii przemysłowej, znacznie bardziej zaawansowanej niż w zadufanej w sobie Europie. W Seesen, a potem w Brunszwiku (Braunschweig) niejaki Heinrich Engelhard Steinweg, wcześnie osierocony, były ochotnik armii niemieckiej w czasach wojen napoleońskich, stolarz, potem uczeń organmistrza w Goslar i organista kościelny, zaczął budować własne instrumenty. Początkowo tworzył gitary i cytry, a następnie fortepiany, we własnej kuchni, aby ukryć działalność przed władzami cechowymi.

Te bowiem tępiły niezrzeszonych rzemieślników, zwanych partaczami, nie tylko za brak pełnego cechowego wykształcenia (uczeń – czeladnik – mistrz), ale głównie za niepłacenie dość sporych podatków na rzecz cechu i konkurencję. Pierwszy tzw. kuchenny fortepian skrzydłowy zbudował w 1836 r., ale już w 1839 r. jego trzy instrumenty zostały nagrodzone złotym medalem na lokalnej wystawie przemysłowej. Niemniej brak stabilności ekonomicznej i politycznej (Wiosna Ludów, silna konkurencja rzemieślników cechowych) spowodowały, że Steinweg i jego pięciu synów w 1850 r. wyemigrowli do USA.  

Początkowo zaczynali w innych firmach fortepianowych w Nowym Jorku, zanim nie założyli tam w 1853 r. własnej, pod zamerykanizowanym nazwiskiem Henry Steinway, późniejszej Steinway & Sons. Steinwayowie połączyli znakomite rzemiosło niemieckie z amerykańską technologią przemysłową – zastosowanie fabrycznego systemu produkcji, zaawansowanych maszyn i technologii (tam gdzie to możliwe), wysokiej jakości półfabrykatów metalowych (ramy żeliwne, kołki, struny) itp. Nie bez znaczenia były liczne ulepszenia konstrukcyjne opatentowane przez Steinwayów na przestrzeni 2 poł. XIX w., m.in. zastosowanie pełnych ram metalowych, krzyżowego układu strun, wyrównania brzemienia poszczególnych rejestrów. Ich fortepiany zdobyły wkrótce najwyższe nagrody, począwszy od nowojorskiej wystawy przemysłowej w 1855 r., a potem także na wystawach światowych, m.in. w Londynie w 1862 r. i w Paryżu w 1867 r. zyskując sobie uznanie całej rzeszy najlepszych pianistów świata. A wszystko to przy konkurencji nie mniej znakomitych instrumentów firm amerykańskich, takich jak Baldwin, Chickering, Knabe, Marshall, Weber i wielu innych, nierzadko także wywodzących się z krajów niemieckich.

Steinway wygrał konkurencję w USA i na świecie dzięki znakomitej polityce promocyjnej. Był pierwszym producentem, który na wielką skalę reklamował swe wyroby, m.in. przez dostarczanie instrumentów wraz z pełnym serwisem znanym pianistom, a nawet organizowanie serii koncertów na trasach w całych Stanach Zjednoczonych (specjalne pociągi z instrumentami, salonką dla artysty i osób towarzyszących, m.in. Antona Rubinsteina czy Ignacego Paderewskiego). Do dziś wyselekcjonowana grupa czołowych pianistów Steinwaya ma do dyspozycji w domu i na estradzie instrumenty firmowe na każdą okazję. 

Fortepiany tzw. modelu amerykańskiego pokonały dziesiątki konkurentów europejskich, którzy nie nadążali za rozwojem technologicznym rodem z Ameryki, w tym czołowe firmy francuskie, angielskie i austriackie (ściśle: wiedeńskie). Wyjątek stanowiły nowe wytwórnie niemieckie, które szybko zaadoptowały amerykańską rewolucję w konstrukcji i produkcji fortepianów i wkrótce stały się niejednokrotnie skuteczną konkurencją dla firm z USA. Był to jakby rewanż za eksport do Ameryki rodzimych fachowców i myśli technicznej.

Najważniejsze firmy niemieckie z tego okresu to Carla Bechsteina w Berlinie i Juliusa Blüthnera w Lipsku, obie założone w 1853 r. (rówieśniczki Steinwaya w Nowym Jorku). Dołączyła do nich nieco starsza firma wiedeńska, założona w 1828 r. przez Ignacego Bösendorfera, przejęta po jego śmierci w 1859 r. przez syna Ludwiga, który również szybko zaadoptował najnowsze technologie i konstrukcje i wkrótce zyskał renomę na rynkach europejskich. W ramach konkurencji na początku XX w. Steinway otworzył swoją filię w niemieckim Hamburgu. Ale renomowana już dawna fabryka Steinwega w Brunszwiku, od 1865 r. pod nazwą Grotrian-Steinweg, zdobyła w następnym stuleciu rynek amerykański z takim rozmachem, że w 1975 r. Steinway zażądał na drodze sądowej zakazu używania jej pełnej nazwy w USA, gdzie firma występuje jedynie jako Grotrian. 

oryginał: https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/media.chopin2020.pl/d4fce0a2da6f4efaaba267f2ca5175ae.pdf