Decyzja przeciwników reformy sądownictwa, aby zaprosić, a nawet błagać o interwencję USA w tym złożonym i fatalnym wewnętrznym sporze, szkodzi izraelskiej suwerenności i samorządności.
Na ulicach panuje wrzawa. Policja starła się z demonstrantami i doszło nie tylko do aresztowań, ale i przemocy. Setki tysięcy, a prawdopodobnie miliony, protestowały przeciwko proponowanym działaniom rządu. Związki zawodowe wezwały do ogólnokrajowych strajków. Reakcje rządu wywołały jeszcze ostrzejszy sprzeciw.

Izrael? Nie, Francja. Ostatnio protesty nasiliły się, gdy rząd całkowicie ominął parlament, by przeforsować dekretem powszechnie niepopularny przepis podnoszący wiek emerytalny. W odpowiedzi prezydent Biden nie powiedział dokładnie nic, a inne osoby z jego administracji – ambasador USA we Francji, sekretarz stanu, wiceprezydent – były równie ciche.

“Pozostajemy głęboko zaniepokojeni ostatnimi wydarzeniami, które jeszcze bardziej podkreślają potrzebę, naszym zdaniem, kompromisu” – powiedział 27 marca rzecznik Rady Bezpieczeństwa Narodowego John Kirby. Dlaczego mówił o Jerozolimie, a nie o Paryżu?

Co tłumaczy interwencję administracji Bidena w politykę Izraela, gdzie w rzeczywistości wskoczyli wszyscy wymienieni wyżej urzędnicy (ambasador, sekretarz stanu, wiceprezydent, prezydent)? Nie mogą to być fakty z sytuacji. W Izraelu rząd w rzeczywistości nie zrobił jeszcze nic w sprawie reformy sądownictwa, podczas gdy we Francji prezydent Macron po prostu przebił się przez protesty, aby mieć swoje zdanie.

Są cztery wyjaśnienia, wszystkie polityczne i wszystkie niepokojące.

Po pierwsze, ten spór w Izraelu jest w znacznym stopniu rywalizacją między konserwatywną, bardziej religijną częścią społeczeństwa a lewicową, bardziej świecką. To oczywiście uogólnienie, ale nie jest przypadkiem, że przewodniczący komisji prawa i sądownictwa Knesetu forsującej reformy jest z Religijnej Partii Syjonistycznej. Nie jest też przypadkiem ani niespodzianką, że administracja Partii Demokratycznej w Stanach Zjednoczonych powinna popierać świecką lewicę nad religijną prawicą. Takie jest jej stanowisko i w pewnym sensie jej raison d’être.

Nie jest też przypadkiem ani niespodzianką, że główne media wspierające administrację Bidena, takie jak CNN, The Washington Post i The New York Times, podzielają te poglądy i w istocie popychają administrację do ich wyrażania. Pisarze tacy jak Thomas Friedman byli zaciekli w atakowaniu koalicji rządzącej w Izraelu i mają wpływ na urzędników administracji.

Jednym z aspektów walki o reformę sądownictwa w Izraelu jest kulturkampf pomiędzy “zaawansowanymi” sektorami społeczeństwa a tymi, które postrzegają jako zacofane. W kategoriach amerykańskich, Hillary Clinton w 2016 roku obrażała “deplorables”, a Barack Obama mówił w 2008 roku o ludziach, którzy “trzymają się broni lub religii lub antypatii do ludzi, którzy nie są tacy jak oni.” Słusznie lub nie, Amerykanie na lewicy postrzegają izraelską debatę w podobnych kategoriach i wiedzą, po czyjej stronie są. Było więc do przewidzenia, że 9 marca 92 Demokratów w Izbie Reprezentantów napisało do Bidena z żądaniem, aby “użył wszystkich dostępnych narzędzi dyplomatycznych, aby zapobiec dalszemu niszczeniu przez rząd Izraela instytucji demokratycznych narodu….”.

Po drugie i podobne, nie powinno być zaskoczeniem, że administracja Partii Demokratycznej będzie krytykować to, co postrzega jako prawicowe rządy i przywódców w innych krajach. Było mnóstwo oficjalnej krytyki rządów Polski i Węgier, a także krytyki ze strony liberalnych mediów premiera Modiego w Indiach. Zwycięstwo Meloniego we Włoszech zostało odebrane na amerykańskiej lewicy jako niebezpieczny powrót do faszyzmu, ale lewicowi rządzący, jak Petru w Kolumbii czy Lula w Brazylii, nie wzbudzają alarmu. Boris Johnson nigdy nie był zbyt słodko traktowany przez Bidena, bo był na prawicy. Jak to ujął Politico, “Johnson raczej nie znalazł wiele pociechy u Bidena. Obaj panowie w przeszłości różnili się zarówno w kwestii stylu, jak i treści.”

Widzieliśmy już ten film wcześniej, jeśli chodzi o Demokratów i Izrael. Jimmy Carter gardził Menachemem Beginem. W 1996 i 1999 roku administracja Clintona interweniowała w izraelskich wyborach, aby wspierać Shimona Peresa przeciwko Benjaminowi Netanyahu.

Zapytany w wywiadzie z 2018 roku, czy uczciwie byłoby powiedzieć, że próbował pomóc Peresowi wygrać wybory, Clinton odpowiedział: “To byłoby uczciwe, aby powiedzieć. Próbowałem to zrobić w sposób, który nie angażował mnie jawnie”. W 2015 roku magazyn Foreign Policy przeprowadził historię z nagłówkiem “Obama is Pursuing Regime Change in Israel”. Tym razem były to starania o poparcie lidera Partii Pracy (a obecnie prezydenta) Isaaca Herzoga przeciwko Netanyahu, a artykuł kończył się stwierdzeniem, że “Zarówno Obama jak i Kerry chcieliby widzieć Netanyahu na uboczu, a duet Labor – Herzoga i Tzipi Livni na miejscu. I robią wszystko, co w ich mocy – poza prowadzeniem kampanii reklamowych – aby do tego doprowadzić.”

I tym razem, podobnie jak teraz, Netanyahu odmówiono spotkania w Białym Domu, podczas gdy najwyżsi urzędnicy spotkali się z Herzogiem. Jak powiedział The New York Times 29 marca o Bidenie i Netanyahu, “Nie ma straconej miłości między dwoma liderami….”. Na pytanie, czy Netanyahu zostanie zaproszony do Białego Domu, prezydent odpowiedział ostro: “Nie. Nie w najbliższym czasie”.

Po trzecie, kwestia Sądu Najwyższego jest szczególnie neuralgiczna dla Amerykanów z lewicy. Sąd Najwyższy USA przez długi czas był liberalną ikoną w Stanach Zjednoczonych, przez dekady idealizowaną przez Demokratów, ponieważ był kontrolowany przez aktywistyczną większość. Demokraci oklaskiwali decyzje w takich sprawach jak aborcja i małżeństwa homoseksualne, które dawały zwycięstwa, jakich Demokraci nie mogliby odnieść przy urnach wyborczych. Ostatnio Demokraci zaatakowali Trybunał, ponieważ ma on teraz konserwatywną większość. Demokraci widzą, że izraelski Sąd Najwyższy jest aktywny i wydaje “postępowe” orzeczenia, więc uważają, że należy go wspierać. Całkowicie sympatyzują z siłami politycznymi, które chcą chronić izraelski sąd przed izraelskimi wyborcami i wybranymi przywódcami. Nie przejmują się tym, że izraelski Sąd Najwyższy może w dużej mierze wybierać swoich własnych członków lub przynajmniej wetować tych, którzy nie są członkami elitarnego klubu.

Wreszcie trzeba powiedzieć, że amerykańska interwencja została poproszona przez wielu Izraelczyków walczących z reformą sądownictwa. Zaprosili ją poprzez swoją retorykę, mówiąc, że ten amerykański przyjaciel i sojusznik znalazł się na skraju faszyzmu.

Kiedy prezydent Isaac Herzog zaproponował kompromis, Ehud Barak niesławnie tweetował stare zdjęcie Hitlera i Neville’a Chamberlaina z twarzą Herzoga zastąpioną twarzą Chamberlaina. Ehud Olmert i tysiąc innych komentatorów użyło słowa “pucz”, a jeszcze więcej mówiło o “blitzkriegu”. Lider opozycji Yair Lapid mówił o “podróży w kierunku zniszczenia izraelskiej demokracji”. Wszyscy oni przemawiali po angielsku do amerykańskiej publiczności, a podczas demonstracji w Izraelu wiele znaków było również po angielsku – wszystko po to, by apelować o interwencję amerykańskich Żydów i rządu Stanów Zjednoczonych. Prywatnie, liczni izraelscy przywódcy i komentatorzy wprost prosili o amerykańską interwencję, argumentując, że Izraelczycy znaleźli się w ślepym zaułku i trzeba ich ratować przed samymi sobą. Takie rozmowy, oraz obraz Izraela mającego się załamać w mrocznej tyranii, bez wątpienia miały swój wpływ na Bidena i jego administrację.

A te zaproszenia padły na podatny amerykański grunt ze wszystkich wymienionych wcześniej powodów. Weźmy na przykład słowa rabina Erica Yoffie, wieloletniego lidera ruchu reformowanego. Pisząc w Haaretz 2 marca, powiedział “Nigdy ani razu nie lobbowałem przeciwko izraelskiemu rządowi. Ale sądowy zamach stanu Netanyahu, jego ofensywa przeciwko demokracji, musi zostać powstrzymana. Oznacza to, że amerykańscy Żydzi muszą zrobić to, co nie do pomyślenia, i nalegać na silną pozycję Ameryki wobec Izraela.”

To jest niebezpieczny precedens. Kiedy Clinton interweniował (dwukrotnie) w izraelskie wybory, starał się ukryć swoje działania; wiedział, że w razie zdemaskowania są nie do obrony. Teraz pojawił się nowy model, który usprawiedliwia, a nawet idealizuje zagraniczną ingerencję – żądając, by Stany Zjednoczone interweniowały w wewnętrzne sprawy Izraela w sposób, który nigdy nie zdarza się w odniesieniu do żadnej innej demokracji.

Ci z lewej strony – czy to Izraelczycy sprzeciwiający się reformom sądownictwa, czy Amerykanie pragnący zrzucić na Waszyngton nacisk, ponieważ ich strona nie wygrała ostatnich wyborów w Izraelu – powinni najpierw zdać sobie sprawę, że dwóch może grać w tę samą grę. Nietrudno wyobrazić sobie konserwatywnego republikańskiego prezydenta w Stanach Zjednoczonych i lewicowego premiera w Izraelu pełniących jednocześnie swoje funkcje. Czy konserwatywni Amerykanie będą odtąd domagać się interwencji w głosowaniach w Knesecie lub w izraelskich wyborach, ponieważ niektóre proponowane strategie polityczne budzą zdecydowany sprzeciw prawicy?

Reforma sądownictwa jest najbardziej “domową” lub “wewnętrzną” kwestią, jaką można sobie wyobrazić. Jeśli ingerencja z zewnątrz jest w tej kwestii legalna, to czy są jakieś kwestie, w których zagraniczna interwencja, czy to przez społeczności diaspory, czy przez zagraniczne rządy, powinna być uznana za nielegalną?

Ponieważ Izrael zbliża się do swoich 75. urodzin w ciągu zaledwie kilku tygodni, należy się zastanowić, co ci, którzy kultywują amerykańską ingerencję, myślą o projekcie syjonistycznym. Czy Izraelczycy mają być “panami własnego losu” (według słów Ben Guriona), chyba że przegrani w wyborach mogą nakłonić rząd Stanów Zjednoczonych do włączenia się do walki? Czy Izrael ma mieć rodzaj zagrożonej suwerenności, która podlega amerykańskim kaprysom?

Obecna walka o reformę sądownictwa ma wiele aspektów. Decyzja tych, którzy sprzeciwiają się reformie, aby zaprosić, a nawet błagać o amerykańską interwencję w tym złożonym i fatalnym wewnętrznym konflikcie, szkodzi izraelskiej suwerenności i samorządności. Można mieć tylko nadzieję, że kiedy opadnie kurz, Izraelczycy – niezależnie od ich poglądów na Sąd Najwyższy – zgodzą się, że apel o obcą interwencję w wewnętrzne struktury polityczne państwa żydowskiego był szkodliwym pomysłem i niebezpiecznym precedensem.

Elliott Abrams jest starszym współpracownikiem ds. studiów bliskowschodnich w Council on Foreign Relations i prezesem Tikvah Fund. W latach 2005-2009 był zastępcą doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego przy prezydencie George’u W. Bushu, a także zajmował inne wysokie stanowiska w rządzie USA.

Suwerenność Izraela i interwencja amerykańska