Nadeslal Wlozdek Rozenbaum

Po­sta­wy an­ty­se­mic­kie prze­ja­wia około jedna piąta Po­la­ków – wy­ni­ka z badań prof. Ire­ne­usza Krze­miń­skie­go, które przed­sta­wił pod­czas po­sie­dze­nia sej­mo­wej ko­mi­sji mniej­szo­ści na­ro­do­wych. Jego zda­niem an­ty­se­mi­tyzm jest dziś czę­ścią świa­to­po­glą­du na­ro­do­wo-ka­to­lic­kie­go.

Po­sło­wie z ko­mi­sji mniej­szo­ści na­ro­do­wych i et­nicz­nych za­po­zna­li się z wy­ni­ka­mi badań na temat an­ty­se­mi­ty­zmu we współ­cze­snej Pol­sce, które pro­wa­dzi­li prof. Ire­ne­usz Krze­miń­ski i dr Mi­chał Bi­le­wicz z Uni­wer­sy­te­tu War­szaw­skie­go.

We­dług Krze­miń­skie­go są dwa głów­ne typy an­ty­se­mi­ty­zmu: tra­dy­cyj­ny i no­wo­cze­sny. Jak tłu­ma­czył, ten tra­dy­cyj­ny mo­ty­wo­wa­ny jest re­li­gij­nie, uza­sad­nia się go tra­dy­cją chrze­ści­jań­ską, oskar­ża­niem Żydów o za­mor­do­wa­nie Je­zu­sa. An­ty­se­mi­tyzm no­wo­cze­sny okre­śla prze­ko­na­nie, że Żydzi rzą­dzą ka­pi­ta­łem, za­wsze dążą do rzą­dze­nia, ale nie­jaw­nie, trzy­ma­ją się razem. Ten ro­dzaj an­ty­se­mi­ty­zmu Krze­miń­ski po­wią­zał z ide­olo­gią na­ro­do­wą wy­wo­dzą­cą się od ru­chów en­dec­kich i Ro­ma­na Dmow­skie­go.

We­dług badań w 2002 r. an­ty­se­mi­tyzm no­wo­cze­sny utrzy­my­wał się na po­zio­mie 27 proc., a tra­dy­cyj­ny – 11,6 proc. W 2012 r. od­no­to­wa­no spa­dek obu jego ro­dza­jów – do 20 proc. w przy­pad­ku no­wo­cze­sne­go i do 8 proc. tra­dy­cyj­ne­go.

Obec­nie po­sta­wy an­ty­se­mic­kie prze­ja­wia ok. jedna piata Po­la­ków. Zda­niem prof. Krze­miń­skie­go to dość wy­so­ki wskaź­nik.

– W tej chwi­li w Pol­sce po­sta­wy an­ty­se­mic­kie są czę­ścią szer­sze­go świa­to­po­glą­du, który ja na­zy­wam na­ro­do­wo-ka­to­lic­kim, który od­wo­łu­je się do tra­dy­cji en­dec­kiej, zbu­do­wa­ny jest na pew­nej wizji świa­do­mo­ści na­ro­do­wej, tej za­pro­jek­to­wa­nej przez Ro­ma­na Dmow­skie­go przy­pi­su­ją­cej Żydom ne­ga­tyw­ne dzia­ła­nia dla uno­wo­cze­śnie­nia Pol­ski roz­wi­ja­ją­cej się i mo­der­ni­zu­ją­cej. Ten świa­to­po­gląd znaj­du­je dziś wy­raź­ną re­pre­zen­ta­cję po­li­tycz­ną w po­sta­ci PiS-u – mówił.

Krze­miń­ski wy­róż­nił jesz­cze nowym typ an­ty­se­mi­ty­zmu, który prze­ja­wia się nie­chę­cią do Izra­ela i po­sta­wa­mi pro­pa­le­styń­ski­mi. Jed­nak Po­la­cy ra­czej nie są skłon­ni do tego typu an­ty­se­mi­ty­zmu.

We­dług Bi­le­wi­cza są trzy typy an­ty­se­mi­ty­zmu: tra­dy­cyj­ny, spi­sko­wy oraz an­ty­se­mi­tyzm wtór­ny.

Aby zmie­rzyć po­ziom po­szcze­gól­nych typów, w jego ba­da­niu, re­spon­den­tom za­da­wa­no py­ta­nia, np. w przy­pad­ku an­ty­se­mi­ty­zmu tra­dy­cyj­ne­go, czy wie­rzą, że w prze­szło­ści Żydzi po­ry­wa­li chrze­ści­jań­skie dzie­ci i do­ko­ny­wa­li na nich ry­tu­al­nych mor­dów, w przy­pad­ku an­ty­se­mi­ty­zmu spi­sko­we­go – czy zga­dza­ją się ze stwier­dze­niem, że Żydzi dążą do roz­sze­rze­nia wpły­wu na go­spo­dar­kę świa­to­wą, że osią­ga­ją cele gru­po­we dzię­ki taj­nym po­ro­zu­mie­niom, w przy­pad­ku an­ty­se­mi­ty­zmu wtór­ne­go – czy uwa­ża­ją, że Żydzi wy­ko­rzy­stu­ją nasze wy­rzu­ty su­mie­nia, że chcą zdo­być od Po­la­ków od­szko­do­wa­nia za coś, co w rze­czy­wi­sto­ści uczy­ni­li im Niem­cy, że roz­po­wszech­nia­ją po­gląd, że Po­la­cy są an­ty­se­mi­ta­mi.

Ba­da­nie po­ka­za­ło, że an­ty­se­mi­tyzm tra­dy­cyj­ny w Pol­sce nie jest roz­po­wszech­nio­ny – ana­li­zu­jąc od­po­wie­dzi re­spon­den­tów, można stwier­dzić, że zde­cy­do­wa­na więk­szość Po­la­ków od­rzu­ca tra­dy­cyj­ne uprze­dze­nia. Znacz­nie bar­dziej roz­po­wszech­nio­ne są prze­ja­wy an­ty­se­mi­ty­zmu spi­sko­we­go, a także an­ty­se­mi­tyzm wtór­ny przy­pi­su­ją­cy Żydom nie­uza­sad­nio­ne rosz­cze­nia i in­stru­men­ta­li­za­cję Ho­lo­kau­stu (ze stwier­dze­nia­mi, które de­fi­niu­ją te dwa ostat­nie typy, zga­dza się około po­ło­wy Po­la­ków).

An­ty­se­mi­tyzm spi­sko­wy oraz wtór­ny są naj­bar­dziej roz­po­wszech­nio­ne na te­re­nach, gdzie były kie­dyś duże spo­łecz­no­ści ży­dow­skie (w woj. lu­bel­skim, pod­kar­pac­kim, ma­ło­pol­skim i łódz­kim), zde­cy­do­wa­nie mniej tego ro­dza­ju po­staw jest na zie­miach od­zy­ska­nych.

Bi­le­wicz pod­kre­ślił, że we­dług wcze­śniej­szych badań an­ty­se­mi­tyzm spi­sko­wy jest w naj­więk­szym stop­niu od­po­wie­dzial­ny za fak­tycz­ne dzia­ła­nia, np. po­li­ty­ki dys­kry­mi­na­cyj­nej, a więc jest to naj­bar­dziej nie­bez­piecz­na forma an­ty­se­mi­ty­zmu.

Krze­miń­ski spraw­dzał w swo­ich ba­da­niach, czy z an­ty­se­mi­ty­zmu się wy­ra­sta. Oka­za­ło się, że jest wręcz prze­ciw­nie – z wie­kiem, w za­leż­no­ści od ro­dza­ju an­ty­se­mi­ty­zmu, te po­sta­wy się za­ostrza­ją. W jego opi­nii ma to zwią­zek z na­by­wa­niem świa­do­mo­ści na­ro­do­wej. Zda­niem Bi­le­wi­cza – aby młode po­ko­le­nie nie na­by­wa­ło z cza­sem prze­ko­nań an­ty­se­mic­kich – po­win­ni­śmy je w jakiś spo­sób przed tym za­bez­pie­czyć. Jak prze­ko­ny­wał, naj­lep­szym do tego miej­scem jest szko­ła.

(RZ)

http://wiadomosci.onet.pl/kraj/prof-krzeminski-antysemityzm-zwiazany-z-postawa-narodowa/kh3vh