Izrael to kraj, którego geopolityczna sytuacja sprawia, iż jego armia musi być gotowa na dosyć specyficzne wyzwania. Doskonale widać to na przykładzie czołgu Merkava, który od podstaw został zaprojektowany z myślą o obronie tej nacji i który mocno wyróżnia się na tle innych pojazdów pancernych współczesnego pola walki.
Merkava Mk IV to najnowsza wersja czołgów tego typu, które weszły do służby w 1979 r. Historia tych maszyn sięga jednak jeszcze dalej i zaczyna się tak naprawdę w 1967 r., od sukcesu izraelskiej armii w trakcie tzw. wojny sześciodniowej, podczas której Izrael używał amerykańskich czołgów M48 i brytyjskich Centurionów. Ten wyprzedzający atak nie spodobał się jednak europejskim sojusznikom Izraela. Francja i Wielka Brytania wycofała się z umów wojskowych z tym krajem, który tym samym uznał, iż powinien w większej mierze opierać się na swoim własnym sprzęcie wojskowym.2/10 Merkava Mk IV
I to właśnie w ramach tej nowej politycznej doktryny rozpoczęły się prace nad czołgiem, który w stu procentach miał powstać w Izraelu. Projekt oddano w ręce gen. Izraela Tala, uczestnika wojny sześciodniowej, który uznał, iż pojazd powinien spełniać ściśle określone wymogi dostosowane do sytuacji geopolitycznej jego ojczyzny.
Tal uznał np. iż izraelska Merkava nie musi być zbyt szybkim pojazdem. Izrael jest bowiem na tyle małym państwem, iż mobilność czołgu była kwestią drugorzędną. Merkava miała być przede wszystkim doskonale opancerzonym pojazdem dobrze chroniącym swoją załogę, która nawet w przypadku uszkodzenia czołgu mogłaby kontynuować walkę już poza czołgiem.
Takie założenia programu sprawiły, iż Merkava to czołg o unikalnej architekturze, która porzuciła klasyczny projekt współczesnego czołgu z silnikiem umieszczonym z tyłu pojazdu. W Merkavie silnik znajduje się bowiem z przodu czołgu, zapewniając dodatkową ochronę dla załogi. Takie rozwiązanie pozwoliło także na umieszczenie włazu z tyłu pojazdu, którym załoga może wydostać się z czołgu – nawet pod ostrzałem wroga.Innowacyjna konstrukcja czołgu szybko pokazała jednak swoje możliwości. W 1982 r. zaledwie trzy lata po wejściu do służby, jego pierwsza wersja wzięła udział w konflikcie w Dolinie Bekaa, gdzie stawiła czoła syryjskim czołgom T-72. Merkavy zniszczyły osiem tych maszyn, wróg nie zdołał zaś wyeliminować nawet jednej izraelskiej jednostki.
W kolejnych latach czołg ulegał też stopniowym modyfikacjom w wersjach Mk II, Mk III i Mk IV. Praktycznie za każdym razem Izrael ulepszał opancerzenie pojazdu, a kulminacją tych działań jest konstrukcja, którą można bez obaw opisywać w kategoriach najlepiej opancerzonego czołgu współczesnego pola walki.Obecnie o ochronę czołgu dba m.in. nowoczesny system aktywnej ochrony Trophy, który wszedł do służby w 2010 r. Składa się on z czterech anten oraz pocisków przechwytujących, które niszczą wrogą amunicję w odległości kilkudziesięciu metrów od czołgu. System ten został zaprojektowany z myślą o przechwytywaniu pocisków wystrzeliwanych z odległości kilkuset metrów od Merkavy, pozwala także na wykrycie miejsca, z którego dokonano ataku.Merkava Mk IV korzysta również z modularnego, kompozytowego opancerzenia, które można zdejmować i montować praktycznie na całym czołgu i który został zaprojektowany w taki sposób, aby można było dokonać jego szybkiej naprawy. Kształt Merkavy w połączeniu ze specjalną farbą oraz osłoną na silnik sprawia także, iż czołg ma mniejszą sygnaturę termiczną. W jej zmniejszeniu izraelscy inżynierowie skorzystali również z rozwiązań stosowanych w tamtejszych myśliwcach IAI Lavi.65-tonowa Merkava IV o długości 7,6 m (9 m wliczając działo) i szerokości 3,7 m jest kontrolowana przez 4-osobową załogę i może też służyć jako pojazd transportowy dla piechoty. Nie dziwi więc fakt, iż w środku zamontowano klimatyzację, w przypadku długich misji czołg może być również wyposażony w toaletę.
Jeśli chodzi o uzbrojenie Merkavy IV, to czołg korzysta głównie z działa 120 mm, przenosząc w sumie 58 sztuk amunicji umieszczonej w specjalnych, ognioodpornych pojemnikach. Działo pozwala też na wystrzeliwanie szerokiej gamy pocisków, w tym kierowanych, przeciwpancernych pocisków HEAT. Oprócz tego załoga może korzystać z ciężkiego karabinu maszynowego 12,7 mm, a także moździerza 60 mm. Na wyposażeniu czołgu znajdują się również granaty dymne będące elementem systemu ochronnego pojazdu.
W swojej czwartej wersji Merkava otrzymała również nowy silnik o mocy 1500 KM. Dzięki niemu czołg rozpędza się do prędkości 32 km/h w mniej niż 10 s, rozwija też maks. prędkość 64 km/h na drodze. Dla porównania pierwsza wersja Merkavy jeździła z maks. prędkością 46 km/h. Zasięg operacyjny czołgu to z kolei 500 km.Już wkrótce Merkava IV może być także czołgiem, którego załoga będzie korzystać z futurystycznego systemu Iron Vision. Obecnie prowadzone są jego testy, a samo rozwiązanie korzysta z technologii rozszerzonej rzeczywistości, przekazując załodze obraz z kamer umieszczonych wokół czołgu, dzięki czemu uzyskuje ona 360-stopniowy obraz z otoczenia pojazdu. Zwiększa to świadomość sytuacyjną załogi i zwiększa jej bezpieczeństwo, bo otrzymuje ona informacje o otoczeniu maszyny bez wychodzenia na zewnątrz.
Obecnie w siłach izraelskiej armii służy 360 tych maszyn.
