Wojciech Skóra

W okresie dwudziestolecia międzywojennego żyła w Szczecinie nieliczna grupa Żydów – obywateli polskich, których losy zasługują na prześledzenie. Wyjątkowy status tych ludzi leżał u podstaw ich późniejszego dramatu, gdyż padli oni ofiarą nie tylko nazistowskiego rasizmu, ale i polityki polskich władz oraz pogarszających się stosunków polsko-niemieckich.

Fakt, że podlegali oni prawnej opiece państwa polskiego wyróżniał ich spośród innych Żydów zamieszkujących Szczecin. Nabrało to szczególnego znaczenia w okresie rządów A.Hitlera. Natomiast identyfikacja ze wspólnotą żydowską i judaizmem wykluczała ich z życia miejscowej Polonii, które w dużej mierze koncentrowało się wokół Kościoła katolickiego i obchodów polskich świąt narodowych.

Losy tej odosobnionej grupy można odtworzyć niemal wyłącznie na podstawie dokumentów placówek polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, głównie Konsulatu Rzeczypospolitej Polskiej, działającego w Szczecinie w latach 1925-1939. Zachowane dokumenty nie pozwalają precyzyjnie ustalić skąd i kiedy Żydzi polscy przybyli do Szczecina. Pomijając osadnictwo średniowieczne, które stanowiło zamknięty epizod, pierwsi Żydzi pojawili się w Szczecinie dopiero na początku XIX stulecia. Lokalna gmina powstała dopiero w 1816 roku, ponieważ do reform Fryderyka Wilhelma III wojskowy charakter miasta wykluczał osiedlanie się Żydów. Punktem zwrotnym w rozwoju gminy była ustawa o wolności poruszania się i osiedlania z 1847 roku.

W następstwie tego aktu do Szczecina napłynęło wielu Żydów, głównie z terenu Wielkopolski
. Osoby wyznania mojżeszowego, którym po 1920 roku przysługiwało obywatelstwo polskie, przybyły na Pomorze Zachodnie z innych terenów i w późniejszym okresie.

. Emigracja Żydów z Europy Środkowo-Wschodniej do Niemiec nasiliła się pod koniec XIX wieku. Przybyszów tych określano mianem Ostjuden. Ponieważ termin ten upowszechnił się w Niemczech w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku, prawdopodobnie już wtedy grupa ta była na tyle liczna, że jej specyfika była zauważalna .

W raporcie z 1936 roku Ambasador RP w Berlinie, Józef Lipski, stwierdził, że większość Żydów polskich, czyli posiadających obywatelstwo polskie, przybyła do Niemiec przed pierwszą wojną światową z terenów zaboru austriackiego . Pozostali znaleźli się tam już po wybuchu pierwszej wojny światowej. W wyniku sukcesów Państw Centralnych pod okupacją niemiecką znalazły się wschodnie ziemie polskie, włącznie z rosyjską Strefą Osiedlenia, zamieszkałą w znacznym odsetku przez Żydów. Okupacja umożliwiła tej grupie migrację w głąb Niemiec. Emigracja do Niemiec nasiliła się po wybuchu rewolucji bolszewickiej i wojny domowej w Rosji . Ułatwieniem było zakończenie działań wojskowych na froncie wschodnim zimą 1918 roku. Następne grupy Żydów polskich napłynęły do Rzeszy w okresie wojny polsko-bolszewickiej. Byli to najczęściej mężczyźni uchylający się od służby w wojsku polskim lub dezerterzy.

O tym, że osiedlali się również w Szczecinie świadczą późniejsze pozbawienia obywatelstwa polskiego z powodu dezercji, które dotykały Żydów polskich w tym mieście. Na podstawie nielicznych danych o miejscach urodzenia można założyć, że Żydzi przybywali do Szczecina już przed 1914 rokiem z zaboru austriackiego, a następnie w trakcie i bezpośrednio po zakończeniu
pierwszej wojny światowej z terenów zaboru rosyjskiego.

Calosc w linku ponizej

Zydzi_polscy_w_miedzywojennym_Szczecinie
.