Nadeslala Maria Ciesielska

RODZINA BAWÓŁ

,

Sprawiedliwy wśród Narodów Świata – tytuł przyznany:

25 września 1989

• Irena Bawół-Mielecka
• Felicja Tewel-Bartczak z d. Bawół

Ukrywający się:

sierpień 2014, dr Natalia Aleksiun

Felicja Tewel-Bartczak z domu Bawół mieszkała wraz z rodziną w Dębicy koło Ropczyc, w województwie krakowskim. Jej mąż Maurycy Tewel, który studiował prawo naUniwersytecie Jagiellońskim, pracował jako adwokat, ojciec zaś był oficerem WojskaPolskiego. Rodzina zaangażowana była w pomoc Żydom „w zakresie żywienia, ukrywania,szukania bezpiecznych miejsc, lokowania ich, odprowadzenia w nocy, gdzie sobie zażyczyli”,jak napisała w swoim oświadczeniu Felicja w 1989 roku.

W 1942 r. w odpowiedzi na prośbę przyjaciółki Janiny Starakowej z domu Kołosiwskiej Felicjazorganizowała przewiezienie z Lublina do Warszawy Sabiny Popper, córki Abrahama Jehudyi Miny, która po śmierci najbliższej rodziny w obozie Kamionki III uciekła z Podwołoczysk kołoTarnopola. Sabina, zaopatrzona w metrykę urodzenia Janiny – dawnej koleżanki szkolnej – dotarła do Lublina, gdzie jej narzeczony przebywał w obozie jenieckim. Felicja wysłała poSabinę zaufanego Bronisława Góralewskiego, który przewiózł ją do Warszawy.

W Warszawie Sabiną zajęła się Irena, młodsza siostra Felicji. Irena przeprowadziła się doWarszawy w 1941 r., by podjąć naukę w Szkole Pielęgniarskiej Polskiego CzerwonegoKrzyża, przy ul. Smolnej 6. Pojawienie się Sabiny zupełnie ją zaskoczyło, ale postanowiła jejpomóc, mimo że w szkolnym internacie dzieliła pokój z koleżanką. W swoim oświadczeniunapisała: „Wiedziałam, że moja odmowa zatrzymania jej równałaby się być może z wyrokiemśmierci. Sabina nie znała Warszawy, nie miała nikogo poza mną nie miała dokumentów pozametryką urodzenia na nazwisko Janiny Kołosiwskiej a zbliżała się noc”.

Korzystając z dyżuru współlokatorki, Irena umieściła Sabinę w swoim pokoju. Późniejukrywała ją w szafie. Na podstawie metryki Janiny, Irena zdobyła dla swojej podopiecznejdokumenty. W wyprawach do urzędów towarzyszyła jej w stroju pielęgniarki,przypominającym strój pielęgniarki niemieckiej. Dzięki dokumentom na nazwisko JaninyKołosiwskiej, Sabina podjęła pracę w niemieckim lazarecie przy ul. Solec, a potem przyLitewskiej. Tam też Irena znalazła dla Sabiny pokój.

Od 1943 r. Sabina ukrywała się razem z narzeczonym Tadeuszem, któremu udało się uciecz obozu jenieckiego w Lublinie, w mieszkaniu przy ul. Puławskiej 21. Podczas jednej z wizyt,kiedy Irenie towarzyszył narzeczony Alfons Mielecki, do mieszkania przyszli Niemcyw poszukiwaniu ukrywającego się tam Żyda. Sprawdzili, czy Alfons był obrzezany. Nieznaleźli Tadeusza, a Sabina, Irena i Alfons, mimo gróźb i bicia, nie wydali go.

Irena ukrywała również Marię Korzennikową z Dębicy. Początkowo umieściła ją razemz Sabiną,  później znalazła dla niej pokój przy ul. Niepodległości. Maria podjęła pracę nazapleczu kawiarni mieszczącej się w tym samym budynku.

We wszystkich tych zabiegach pomagali Irenie koleżanki i koledzy z AK.  W swoimoświadczeniu z 1989 r. Irena następująco wyjaśnia motywację swoich działań: „Byłamwstrząśnięta straszliwą tragedią niewinnych ludzi tak okrutnie traktowanych i masowomordowanych dlatego tylko, że byli żydami”. Irena utrzymywała kontakt z Sabiną do wybuchupowstania warszawskiego, w którym wzięła udział jako sanitariuszka AK. Tadeusz zginął – został wyprowadzony wraz z pozostałymi mężczyznami na podwórze i rozstrzelany.

W Dębicy Felicja ukrywała męża Maurycego i jego siostrę dr Marię (Manię) Blumental  ztrzyletnim synem Arielem, jej przyjaciółkę Łozińską z Borszczowa z synkiem oraz krawcaWintera. Przed wojną Maria studiowała na Wydziale Filozoficznym UniwersytetuJagiellońskiego, a następnie pracowała w Łodzi jako nauczycielka.

Kiedy Felicja została aresztowana w styczniu 1943 r. i zwolniona po przeprowadzeniu rewizjiosobistej, gestapo trafiło również do jej mieszkania. Maurycy zdążył jedynie usunąćkompromitujące domowników dokumenty, ale znaleziono u niego pustą kennkartę, przesłanąz Warszawy na potrzeby ukrywających się Żydów. Maurycy został aresztowany, ale gestapoprzeprowadziło rewizję dopiero następnego dnia. Do tego czasu pozostali w mieszkaniu Żydzizostali wyprowadzeni przez ojca Felicji. Maria wraz z dzieckiem zostali zamordowani latem1943 r., natomiast Maurcy, który oświadczył w śledztwie, że znalazł kennkarty na ulicy, zginąłw Auschwitz. Irena trafiła do aresztu.  Zginęli również rodzice Maurycego, Jehuda i Pesia,oraz pozostałe rodzeństwo z rodzinami.

Po śmierci męża, Felicja z pomocą rodziców, ukrywała w swoim mieszkaniu Fajgę i DawidaDeresiewiczów z synem Markusem. Dodatkowe niebezpieczeństwo stanowiła mieszkającaz rodziną Niemka, która skarżyła się, że słyszy nocą podejrzane dźwięki. Tłumaczono jejwówczas, że to szczury. W celu zdobycia żywności dla ukrywanych Żydów, Felicjawyprzedawała własny dobytek. Jej matka gotowała dla ukrywanych, a ojciec wynosiłnieczystości.

Po wyzwoleniu rodzina Deresiewiczów wyjechała do Ameryki, a Sabina Popper do Izraela,gdzie wyszła za mąż za Fridmana i urodziła dwóch synów. Felicja zamieszkała w Łodzi. Sabina przez wiele lat pisała do Polskiego Czerwonego Krzyża starając się znaleźć siostry,które uratowały jej życie. Irena Bawół-Mielecka zakończyła swoje oświadczenie wspominająciż „Po 45 latach jedynie Sabina dziś Pani Friedmanowa odszukała mnie i moją siostręi nawiązała z nami serdeczny kontakt oraz ujawniła naszą działalność”. Natomiast Felicjaw swoim oświadczeniu w 1989 r. pisała z goryczą o braku kontaktu z ukrywanymi przez niąludźmi, po ich wyjeździe z Polski. Podkreśliła również,  że „ludność, a szczególnie inteligencjapolska nagminnie udzielała pomocy bezinteresownie, z pobudek czysto chrześcijańskichw imię miłości bliźniego”.  W 1989 r. Instytut Yad Vashem przyznał siostrom Irenie Bawół-Mieleckiej i Felicji Tewel-Bartczak tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

BIBLIOGRAFIA

• Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, 349, 1453