1.Dzieciństwo. Wojna.

Urodziłem się we Wrocławiu 22 listopada 1934 roku i jestem synem konsula polskiego we Wrocławiu. W 1919 roku ojciec został pierwszym polskim konsulem II Rzeczpospolitej w Morawskiej Ostrawie. Ojciec współpracował w akcji plebiscytowej na Zaolziu (przegraliśmy ten plebiscyt, jak i plebiscyt na Warmii i Mazurach, ponieważ nasz Kościół od razu zabrał się do nawracania polskich ewangelików na katolicyzm; efekt był taki, że straciliśmy w ten sposób mnóstwo polskich ewangelików, którzy wybrali tamtą stronę). Potem ojciec, były legionista Pierwszej Brygady, wspomagał Powstania Śląskie. Sam był z wykształcenia inżynierem po Politechnice Praskiej, co też jest charakterystyczne dla mojej rodziny, bo mój brat jest inżynierem, w domu mam żonę, dziennikarkę, z wykształcenia inżyniera, i sam – jako były popularyzator nauki i techniki – też zajmowałem się inżynierią. Pracę inżyniera ojciec podjął na bardzo krótko przed pierwszą wojną światową, zachowały się dokumenty jego inżynierskiego wykształcenia. Na Politechnice Praskiej wszedł w krąg Zet-u, był klasycznym typem zetowca, Zet wymagał z jednej strony gotowości do walki zbrojnej o niepodległość, z drugiej – przygotowania do pracy fachowca w wolnej Polsce. To w gruncie rzeczy było podstawowe credo, które szczepiono w domu nam obu z moim młodszym bratem od dzieciństwa.

Nie wiem, jak doszło do związku ojca z naszą mamą, bo pierwsza żona ojca – ciocia Wanda, córka pioniera narciarstwa, Barabasza – była piękną kobietą. Jednak nasza mama była kobietą z niesłychanym temperamentem i wewnętrzną siłą. Czy ojciec miał tyle siły co ona, nie wiem. Łatwym człowiekiem nie była. Zapamiętaliśmy z bratem, jak później nam powtarzała: „Boże, jakież ja mam dobre dzieci!” Dziwiło nas to: My – dobre dzieci? Ona na to: „Bo ja wiem, jakim ja byłam diabłem wcielonym!” Miała zawsze rację. I co więcej – z reguły miała ją! Była osobą o wybitnej inteligencji i ogromnej wiedzy o świecie. W latach dwudziestych jako wysłanniczka Ministerstwa Spraw Zagranicznych towarzyszyła polskim chłopskim emigrantom do Parany, gdzie mieszkała dłuższy czas w dżungli u niemieckiego kolonisty, uzbrojona w potężnego Smith-Wessona.

Rodzice przyjęli wyznanie ewangelicko-augsburskie, które umożliwiało ojcu rozwód. Nas też ochrzczono jako luteranów, więc formalnie jesteśmy ewangelikami. W domu przetrwała tradycja bliskich kontaktów z rodziną Burschów, ewangelickich pastorów, których wymordowali Niemcy. To byli wspaniali patrioci, którzy nie chcieli podpisać ani reichs-, ani tym bardziej volkslisty. W naszym domu z natury rzeczy było wiadomo, że dla Polski trzeba poświęcić wszystko. Dyskusje na ten temat nie wchodziły w rachubę. To były rzeczy oczywiste.

Po latach dowiedzieliśmy się, że ojciec, jak wielu konsulów polskich w Niemczech, był oficerem polskiego wywiadu. Wydedukowaliśmy to z bratem, kiedy matka opowiedziała nam o wydarzeniu z 1934 roku. Wtedy we Wrocławiu hitlerowcy przygotowywali pogrom sklepów żydowskich, oznaczono je odpowiednimi znakami. Mama powiedziała w pewnym momencie: „Osoby z bliskiego otoczenia waszego ojca donieśli, że wiele sklepów należy do ludzi o polskich nazwiskach”. Na co myśmy zapytali: „Jacy ludzie ojca?” Mama odparła: „No tak, ojciec miał we Wrocławiu swoich ludzi”. Z tego oczywiście wywnioskowaliśmy, że to musiała być jego siatka (po wojnie dowiedzieliśmy się, że ojciec wspomagał wrogów Hitlera, wyciągnął z obozu koncentracyjnego pastora Hoffmanna, którego odwiedziliśmy w 1945 roku). Ojciec udał się wtedy, w roku 1934, z listą adresową tych sklepów z polskimi nazwiskami do gauleitera Wrocławia, Edmunda Heinesa – to było jeszcze przed Nocą Długich Noży – z protestem, zapowiadając, że akcja przeciw ludziom o tych nazwiskach będzie musiała wywołać demarche ze strony polskiej. Postawa ojca podobała się Heinesowi, zaprosił go do kabrioletu i przez cały dzień jeździli po mieście, wymazując oznaczenia ze sklepów przeznaczonych do dewastowania. W ten sposób udało się uratować 150 rodzin żydowskich, które wyjechały przez Zbąszyń do Polski, a następnie do Stanów Zjednoczonych, za co ojciec dostał w 1936 roku list dziękczynny od Związku Żydów Amerykańskich. Ojciec był tym konsulem polskim, który ogłosił w roku 1935, że ustawy norymberskie nie znajdują zastosowania wobec obywateli polskich.

Artykuł podzielony na strony.
Numery stron (na dole) są aktywnymi odnośnikami.