W czasach starożytnych Żydzi nie mieli nazwisk, wystarczały ich imiona powiązane z imieniem matki / ojca ‚za pomocą’ słowa „ben” (syn) bądź „bat” (córka), czasem też – przezwiska. Było tak zresztą wśród innych narodu Bliskiego Wschodu.
Skąd więc pojawiły się żydowskie nazwiska? Co wspólnego ze sobą mają takie nazwiska, jak np Kohen a Lewin,
Szuster a Sandler ?
Każdy szanujący się Żyd powinien był pamiętać imiona swoich przodków co najmniej do siódmego pokolenia wstecz. Ponieważ imiona dość często powtarzały się, dla większej konkretyzacji były wykorzystywane miejsca – orientacja geograficzna, np HaRomi, czyli z Rzymu lub Jeruszalmi, czyli z Jerozolimy. Wykorzystywane też były nazwy wykonywanych zawodów, by wskazać konkretną osobę, np Sandalar od Sandler – szewc, Sofer 0d pisarz, czy też piszący etc.
Poza tym mieli Żydzi przezwiska, jak Szapiro – szlachetny, sprawiedliwy, czy też Joffe – ładny; nieraz dodawano jakieś szczegóły, znaki rozpoznawcze.
Dopiero pod koniec XVII stulecia do imion Żydów zaczęto dodawać nazwiska. W roku 1787 Cesarz Austriacki Jozef II uchwalił rozporządzenie, według którego wszyscy Żydzi powinni byli posiadać nazwiska, które się dziedziczyło od rodziców. Wtedy też pojawiły się „machlojki”, urzędnicze przekupstwa – za dźwięczne, „ładne”, „szlachetnie brzmiące” nazwiska urzędnicy trzeba było płacić, inaczej dostawało się nazwisko „byle jakie”, jak np Krautkopf (głowa kapuściana) lub Oksenszwanc (byczy ogon).
Obecnie najbardziej rozpowszechnionymi (statystycznie) żydowskimi nazwiskami są Kohen oraz Lewi. Kohen – od kapłan Świątyni. Lewi – „prawi ręka” kohena. Godności te były dziedziczone po ojcu, więc nazwiska zaczęto postrzegać przez inne narody jako pseudonim / przydomek rodzinny.
Od Kohenów i Lewi powstały pochodne nazwiska: Kogan, Kon, Kan, Lewin, Lewiatan itd. Do tejże grupy należy nazwisko Kac (od kohen-cedek)
Istotna część nazwisk żydowskich ma pochodzenie „geograficzne”, np; Litwin, Litwak, Polak, Landau, Deicz (od Niemcy) etc.
Żydowskie nazwiska powstawały też od imienia ojca lub matki , ale również od nazw wykonywanych zawodów zawodów.
Gdy mowa też o czystej tradycji żydowskiej etymologii nazwisk, są to nazwiska-skróty z „zakodowaną w nich informacją pochodzenia.
Na przykład, nazwisko Zack oznacza “Zara Kadosh”, czyli “święte nasienie”, nazwisko Boris – skrót od “moreny Raben Shlomo Kluger”, co tłumaczy się jako “naszego nauczyciela, pana naszego Salomon Mądry”, nazwa Roszal – skrót od ” rabin Szlomo Luria. „
Dość częste też nazwiska „ozdobne” lub „dekoracyjne”. Zazwyczaj są one utworzone z korzeniami języka niemieckiego lub jidysz. Są to nazwiska „złote” : Gol’dbaum (złote drzewo), Goldstein (złoty kamień) itd,; nazwiska od słowa “róża” (Rose) – Rosenbaum (palisander), Rosenblum (różowy kwiat). Ale takie „ozdobne” nazwiska ‚załatwić’ sobie nie było łatwo, często to było po prostu „droga inwestycja”.
Bogata jest historia i świat nazwisk żydowskich.
Chabad Lubawicz Polska
Kategorie: Uncategorized
co oznacza szechter?
Co oznaczalo nazwisko Wilczyk?
Dodam tylko, ze Zydzi posiadajacy potomkow kaplanskich dobierali sobie nazwizka takie aby bylo z nich wiadomo ze posiadaja kaplanskie pochodzenie, ktore jak wiadomo przechodzi z pokolenia na popkolenia poprzez meskich potomkow. i tak np kaplani czesto zmieniali nazwiska, w ktorych byly tlumaczenia slow zloto, srebro lub nazwa kamieni szlachetnych, np: Gold…, Silber…,…stein itp. Tzn ze wiekszosc Goldwaserow, Goldszmitow, Silberbergow, Silbersteinow czy Sapirow posiada pochodzenie kaplanskie. Teraz juz wiecie czy wolno was poblogoslawic w “Birkat hakohanim” na otwarciu modlitwy w synagodze.
A co oznaczać może moje nazwisko? Dość popularne, więc może zainteresować innych. Jeśli kończy się na d, to nie chodzi o brodę (żółtą brodę). Zresztą, nazwisko to mają tylko Żydzi. To kieruje uwagę ku j. hebrajskiemu. Może chodzi o Gal-Barad, czyli gradobicie? Czy chodzi tu o jedną z dziesięciu plag egipskich? Ciekawe, że po nazwisku uznano, że Gelbardowie są Lewitami.
Zbliża się Pesach, więc pytanie moje być może jest na czasie. Może ktoś z czytelników zna się na tym.
Komentarz od Meira
Shalom raw
Kilka uwag i dodatkow do ciekawego artykulu “Zydowskie nazwiska”
W tym czasie kiedy dali nam nazwiska Polska byla pod rozbierami nazwiska z brzmieniem niemieckim dali Austijacy i Niemcy, to nie dotyczalo czesci rosijskiej. Tam Zydzi ktorzy sluzyli na arendzie odstali nazwisko wlasciciela arendy. Stad nazwiska z koncowka –ski, -icz.
W jezyku rosyjskim samo “h” przechodzi na “g” (hemoglobina po rosijsku giemoglobina), “o” przechodzi na “a” tak Kohen zrobil sie Kagan.
W Niemczech Zydzi starali sie wybrac sobie nazwiska ktore maje znaczenie tez po niemiecku.
Szac – skrot po chebrajsku Szaliach Cibur czlowiek ktory sie “przed-modli” i Kac lepiej Katz (w artykule)
Przy tej okazij, po niemiecku “Alt Noi Szul” – “Stara Nowa Synagoga” w Pradze, po hebrajsku “Al Tnoj Shul” synagoga “pod warunkiem” ze nie przyjdzie Mesjasz.
Jeszcze kilka nazwisk wedlug zawodow: Lerer – nauczyciel, Fiszer – rybak, Richter – sedzia itd.
Czasem dawali nazwiska jak Zyd wygladal: Wais- bialy, Szwarc – czarny, Rot – ryzy, Klain – maly, Gros – duzy
Wajsbart – biala broda, Szwarckopf – czarna glowa, itp.
Nazwiska od imion : Leizer – skrot Eliezer, Moszko od Mosze, Moszkowic, Moszinzon – syn Mosze. Herszkowic, Hirszzon itd.
Byli Zydzi ktozy po wojnie tlumaczyli nazwiska zydowskie na polski, n.p. Sztern – Gwiazda, Altman – Starski, Glas – Szyba itp.
Meir, Kiryat Ono
Witam! Kilka lat temu czytając podobny artykuł o pochodzeniu nazwisk dowiedziałem się,że moje nazwisko jest pochodzenia hebrajskiego i pochodzi od imienia Jakub. Zatem jakiś mój przodek Jakub miał córkę ”bat” – Kubat. Pozdrawiam! Słavek Kubat.
Wielkie dzieki Chabadnikom w Polsce. Oczekuje nastepnych ciekawostek i pozdrawiam. Iszer Koah.